page0129

121

Schoesser — Scholastycyzm i Scholastycy

znania, naraził się jezuitom i musiał się z Wilna wynosić w r. 1638. Mieszkał potem w Bolesławiu, nakoniec osiadł w Lesznie, gdzie zajmował się sztuką lekarską i tam umarł w r. 1659. Wydał z druku wiele dzieł poetycznych i medycznych, pomiędzy któremi najważniejsze ze wszystkich pod tytułem Stjrenes (Wilno, 1611, w 4-ce), obejmuje bowiem w sobie wiadomości in-teressujące historyją literatury polskiej, a pomiędzy innemi wierszami jest tu wiele do znakomitszych Polaków.    F. M. S.

Schoffer (Piotr), ob. Drukarstwo.

Scholarius (Jerzy), uczony Grek, w XV wieku, był sekretarzem cesarza byzantyńskiego i jego kaznodzieją nadwornym. Obrał sobie potem stan zakonny i przyjął imię Gennadyjusz. Znajdował się na soborze Florenckim i był za zjednoczeniem Greków z Łacinnikami. Za powrotem wszakże do Konstantynopola r. 1439, wrócił do dawnych przekonań i pisał wiele przeciw Łacinni-kom. Po zdobyciu siolicy przez Turków roku 1453, wybrany patryjarchą konstantynopolitańskim. Rządził tym kościołem blisko pięciu lat i umarł w mo-nasterze, gdzie obrał mieszkanie. Wydał niemało ksiąg teologicznych. Niektórzy pisarze uważają Scholariusza i Gennadiusza za dwie różne osoby, była to wszakże jedna: Scholarius.    L. R.

Scholastycyzm i Scholastycy. Scholastykami nazywano u Rzymian nauczycieli wymowy w szkołach cesarskich. Później, gdy począwszy od Karola Wielkiego szkoły założone w klasztorach, jako też przy rezydencyjach biskupich i arcybiskupich stały się siedliskiem wznowionej naukowej oświaty i dążności filozoficznych, rozwijających się następnie w uniwersytetach, mianowicie paryzkim i oxfordzkim, oznaczano mianem tern filozofów Wieków Średnich. Podstawą i punktem wyjścia tej średniowiecznej filozofii, odpowiednio duchowi czasu i ogólnemu stanowisku innych nauk, są badania filozoficzne skierowane na kw^restyje z dziedziny teologii. Przeciąg czasu od IX do początku XI wieku, można uważać za epokę przygotowawczą do tego kierunku. Do znakomitszych scholastyków z owej epoki liczą się: Jan Erigena Scotus, Gerbert mnich w Aurillac, później papież pod imieniem Sylwestra II, Berengar de Tours, Lanfranc, Anzelm de Canterbury. Nowym żywiołem dalszego rozwoju tej filozofii była kwestyja poruszona w XII wieku przez Ros-celinus’a, co do właściwego pojęcia ogólnych określeń, jako też spory norni-nalistyczne między Wilhelmem de Champeaux i Abelardem, dotyczące tegoż przedmiotu. Kwestyja ta rozstrzygniętą została na korzyść realizmu w XII i XIII wieku. Teologija, za której źródło niezależnie od filozofii uważano wiarę w objawienie, oparta jako dogmat na podstaw-ach położonych przez Ojców Kościoła, przez uchwały zborów i postanowienia papieżów, była nietyl-ko przedmiotem, ale wskazówką i przewodniczką ówczesnej filozofii. Nie było przeto filozofii dozwolonem naruszać osnowy nauki kościelnej; zmuszoną była ograniczać sic na zastosowaniu do tejże nowych systemów. Z tegoto czasu datuje się wyrażenie, że filozofija jest służebnicą teologii ^philosopia theologiae ancilla). Wszystko co nie miało bezpośredniego związku z dogmatem kościelnym, albo zupełnie pomijano, albo rozbierano według pojąć przekazanych ze starożytności przez niedokładną znajomość pism Platona i Arystotelesa. Przedewszystkiem zajmowali się scholastycy rozstrząsaniem wątpliwości w części objętych, w części naciąganych przez dogmata kościelne; przytem główne ich usiłowania skierowane były na formalności logiki i dyalektyki, znane z pisma Arystotelesa. Uważano takowe ze stanowiska realnego nietylko jako środek metodyczny, lecz nadto jako podstawę i źródło filozofii. Początkowo