page0166

— 152 —

Jak z jednej strony łączą się ściśle pojmowanie, czucie i chcenie, tak z drugiej znowu strony wskazuje całe doświadczenie, że wola nie jest w taki sposób zawisłą od pojmowania, ążebyśmy do tego, co uznajemy za dobre, koniecznie musieli dążyć. Wola może się sprzeciwić temu, cośmy uznali za dobre, albo zadowolić się samem tylko chceniem, nie przechodząc wcale do czynu. Od chęci do czynu jest jeszcze często daleka, a czasami nawet bardzo uciążliwa droga; nawet idey, za któremi uczucie bardzo przemawia, nie przychodzą do skutku, gdyż wola zraża się ofiarami, jakieby ponieść potrzeba. Kształcenie woli jest zatem tak samo potrzebne, jak rozumu i serca i dopiero w wykształceniu woli osiąga wychowanie człowieka swoje wykończenie i uzupełnienie. Wszelki rozwój umysłowy, wszelka kultura uczuć, wszelka doskonałość zewnętrznego ułożenia, niema żadnej wartości, jeżeli z tem nie jest połączone kształcenie woli celem osiągnięcia moralnej siły charakteru. A to jest tem potrzebniejsze, skoro znowu sama wola wywiera bardzo znaczny wpływ na myślenie i czucie, Z silną wolą nawet słaby talent może bardzo wysoko doprowadzić i może też człowiek opanować jak najbardziej gwałtowne afekty.

2.    Zawisło zatem wszystko od tego, ażeby wolę dziecka wykształcić na dobrą wolę. Dobrą zaś jest ona tylko wtenczas, kiedy się zgadza z Boską wolą, okazującą się nam przez rozum i objawienie. Od tego zgadzania się ludzkiej woli z Boską zawisło dobro pojedynczych indywiduów i całej społeczności. Gdzie ono panuje, tam wstępuje do serca ludzkiego szczęście i błogosławieństwo, dostaje się też do rodzin, państwa i kościoła. Brakuje tego, to brakuje wszystkiego, co przemienia życie ludzkie w szczęśliwe. Ta harmonia dalej nadaje człowiekowi godność moralnego szlachecLwa i czyni go koroną widomego stworzenia. Skoro tylko człowiek odwróci się od praw'a Bożego, staje się łupem grzechu i namiętności. »Wszelki, który czyni grzech, jest sługą grzechu « (Jan 8, 34). Dlatego też kształcenie woli jest ogromnej doniosłości dla indywidualnego i socyalnego życia.

3.    Lecz należy też ono do najtrudniejszych zadań wychowawcy. a) Już z natury jest człowiek w obecnym stanie więcej do złego jak do dobrego skłonnym. Popędy i skłonności

http://rcin.org.pl