page0228

224

szym stanie wiedzy absolutnie osiągnąć się nie da« (Ibid. str. 179) ^

3)    Faktem dalszym, a nader charakterystycznym w chemii, jest wartościowość pierwiastków. Każdy pierwiastek wymaga dla swego nasycenia, czyli w celu utworzenia związku o względnie trwałej równowadze, tylko ściśle określonej ilości atomów innego pierwiastku. Tlen np. wymaga do swego nasycenia w wodzie (H₂0) 2 atomów wodoru, azot trzech atomów (NH₃); niektóre znów pierwiastki łączą się niekiedy z większą liczbą atomów innego pierwiastka, niekiedy z mniejszą, np. fosfor łączy się z 5 atomami chloru (PhCl₅), czasem jednak tworzy związek PhCl₃; węgiel ukazuje się albo w związku CO albo C0₂, a takich przykładów jest bardzo wiele w chemii³). Samo skonstatowanie faktu nie jest jeszcze jego wyjaśnieniem. Cóż więc jest przyczyną tej stałości w nasycaniu się pierwiastków poszczególnych? Czyż znów tylko masa jednorodna i jej ruchy? Jeżeli atom ma być tylko bierną cegiełką, jeżeli o jego wartościowości rozstrzyga nie jego natura właściwa, jakaś własność jakościowa, tylko masa sama i cechy ilościowe, to zgoła nie widać racyi, dlaczego dany atom nie miałby się łączyć z dowolną liczbą atomów innego pierwiastka. Powiadają niektórzy atomiści, że momentem rozstrzygającym w tej sprawie jest ilość elektronów, wymienianych pomiędzy atomami w cząsteczkach związków. Lecz choćby i tak było, jeszcze nie znika powód do zapytania się, czemu dane kompleksy elektronów wymagają swego uzupełnienia w celu zyskania równowagi tylko ściśle określonej ilości innych elektronów? Czemu nie łączą się one z dowolną ilością elektronów? Czemu też wartościowość nie zawsze jest wyczerpana?

4)    Przejdźmy do peryodyczności własności chemicznych w pierwiastkach zależnie od ich ciężaru atomowego. Przypominamy, że Newlands w r. 1864 zestawiając pierwiastki podług wysokości ich ciężaru atomowego, uzyskał szereg, w którym co dziewiąty pierwiastek wykazywał własności chemiczne po-

‘) Por. Dr. Walther Nernst: Theoretische Chemie. Stuttgart 1909, str. 439 nastp.

*) Por. P. Duhem: Le mixte et la combinaison chimiąue. Paris 1902, str. 151 nastp.

http://rcin.org.pl