page0294

NAZWY GEOGRAFICZNE — TOPONIMIA

Poznań, Gdańsk, Kalisz, Toruń, Bydgoszcz, Gniezno, Przemyśl, Tarnów, Kazimierz, Piotrków i inne, na których można doskonale wyodrębnić najstarsze części miast wraz z ich charakterystycznym układem urbanistycznym i towarzyszącym mu nazewnictwem.

SYSTEM NAZEWNICTWA MIEJSKIEGO I JEGO WEWNĘTRZNE KLASYFIKACJE

Rozporządzając bogatym materiałem nazewniczym, zróżnicowanym chronologicznie, łatwo stwierdzić, że tylko dla części nazw, zwłaszcza starszych i tworzonych spontanicznie przez mieszkańców w różnych okresach historii miasta, można znaleźć uzasadnienie genetyczno-semantyczne. Pozostałe nazwy, szczególnie te, które powstały w wyniku administracyjnych działań urzędów, mają charakter wtórny — są tworzone na zasadzie powielania wcześniejszych wzorów. Nie odpowiadają zatem żadnemu zespołowi cech realnoznaczeniowych, mogą jedynie nabywać te cechy w świadomości użytkowników przez wtórną interpretację nazwy. Na przykład jeżeli mamy do czynienia z nazwą ulica Grabowa, to możemy ją kojarzyć z drzewami grabowymi i sądzie, że choć ich już nie ma przy tej ulicy, to kiedyś tu rosły i dlatego ulica otrzymała taką nazwę. W rzeczywistości nazwa (przynajmniej ta warszawska) powstała nie w związku z rosnącymi przy ulicy czy na terenie, przez który została poprowadzona, grabami, ale utworzono ją dlatego, że na terenie Warszawy istniała od dawna nazwa ulica Brzozowa (powstała przy terenie zarosłym brzozami, co zostało poświadczone w dokumentach), a zatem następnie mogły na jej wzór powstawać dalsze analogiczne nazwy, np. Bukowa, Dębowa, Akacjowa.

Z powyższego względu przy charakterystyce i semantycznej (znaczeniowej) klasyfikacji nazw miejskich niezwykle istotne jest rozróżnianie dwu rodzajów nazw, tzn.: 1. nazw mających wartość realnoznaczeniową, udokumentowaną genezę, czyli nazw z motywacją semantyczną (podstawowe, wzorcowe, pierwotne), oraz 2. nazw nie mających wartości realnoznaczeniowej i udokumentowanej genezy, utworzonych na zasadzie konwencji, opartych na wcześniejszych wzorach, czyli nazwy bez motywacji semantycznej (pochodne, wtórne, powielające wzorcowe modele).

I tak na przykład z nazw ulic utworzonych od nazw miejscowości do pierwszej grupy zostaną zaliczone te wszystkie, które mają lub miały

290