page0319

— 315

wśród cierpień, rzucać bezsilnie jak zwierz zamknięty w klatce. Ody jeden przez nieszczęścia ziemskie uszlachetniony, pogodnie wzrok swój podnosić będzie w górę, drugiemu bluźnierstwo i rozpacz w samobójstwie ukażą jedyny ratunek. Gdy jeden pod najsroższymi ciosami nie upadnie i nie złamie się na duchu, drugiego lada fraszka, drobne niepowodzenie wytrąci z równowagi i spokoju ducha. Gdy jeden pełen uczynności dla drugich, serce i rękę będzie miał otwarte dla otarcia łez nędzy, drugi jak ślimak w skorupie dla siebie tylko czułość zachowa Gdy jeden bój z namiętnością za cel poczytywać będzie, drugi w dogadzaniu jej swego życia zadanie położy. Gdy wiara z jednego zrobi anioła, drugi będzie potworem, któremu niejeden złorzeczyć będzie. Krótko powiedzmy: niemasz prawdziwej moralności bez wiary w wieczne życie zagrobowe. Moralność tak zwana: niezależna, świecka tj. nie oparta na idei Boga, Prawodawcy i Sędziego pośmiertnego, jest utopią wylęgłą w głowach Kanta, Darwina, Benthama, Stuarta Milla i Herberta Spencera przy zielonym stoliku, ale niedająca się zastosować do człowieka, jakim on jest i będzie w rzeczywistości. Moglibyśmy czekać spokojnie do końca świata, nim się urzeczywistnią na ziemi te przecudne nieba, jakie nam oni we spółce z socyalistami obiecują. Jak się te nieba ziemskie będą przedstawiały, gdzie brzydki egoizm zostanie zastąpiony przez altruizm, możemy sobie poczęści wyobrazić po rzeziach w Aigues-Mortes i po bójkach francuskich robotników z belgijskimi. Nie jestżeż to bowiem największą niedorzecznością domagać się od człowieka uczuć altruistycznych, poświęcenia się dla drugich, pracowania dla nich bez żadnej za to nagrody prócz nadziei, że kiedyś po latach, a może wiekach, nastąpi na ziemi złoty wiek? Trafnie wyraża się Mallock o mrzonkach Spencera: „Już dawno przecie, mówi, przedłożono ludziom inny cel, niebo żywsze i realniejsze w ich oczach, niż to, co pozytywiści obiecują, a jednak wpływ tego celu na życie jest tak mały, że sami pozytywiści podnoszą to jako fakt wszystkim znany. Jakżeż więc spodziewać się mogą, żeby ich blady i doległy

http://rcin.org.pl