page0342

338

Z filozofów, należących do innych obozów, należy wymienić Edwarda von Hartmanna¹) jako zwolennika witalizmu, L. Bus-se’go²) oraz Henryka Bergsona³). Nie bez znaczenia jest fa*t, że jeden z najwybitniejszych fizyków dzisiejszych, Sir 01iver Lodge⁴) napisał krytykę surową dzieła Haecklowego: Welt-ratsel, i przy tej sposobności rozprawia się z poglądami mecha-nistycznymi los. Mc Cabe’a⁵), który przetłómaczył książkę Haeckla Weltr&tsel na język angielski

§ 54. Uwagi ogólne co do mechanizmu i witalizmu przesadnego.

1. Prawda logiczna zasadza się na tern, aby nasz akt poznawania był zgodny z rzeczą poznawaną. Tern samem jednak nie rzecz badana ma się stosować do naszych władz poznawczych, lecz przeciwnie badacz jakiegoś przedmiotu o to starać się powinien, aby poznawał przedmiot tak, jak on niezależnie od apryorycznej opinii podmiotu badającego istnieje. Otóż temu warunkowi kardynalnemu badania naukowego, którego celem właśnie jest poznanie przedmiotu prawdziwe, nie czynią zadość zwolennicy zarówno poglądu mechanistycznego na życie, jak i niektórzy witaliści. Zamiast bowiem badać życie tak, jak się ono z całą sumą swych cech właściwych przedstawia, wyprowadzają zwolennicy poglądu mechanistycznego wniosek zbyt ogólny, że jedynie przez pryzmat praw fizyko-chemicznych należy się zapatrywać na zjawiska życia, a żadne inne tłumaczenie tych zjawisk jest niedopuszczalne. Przeciwko takiej metodzie apryorycznej badania należy się zastrzedz w imię prawdy, na której tak mechanicystom, jak witalistom jednakowo zależeć powinno. O tern bowiem, jakiej metody należy użyć przy badaniu danego zjawiska, lub w świetle jakich przyczyn można i należy wyjaśniać fakta nagromadzone, rozstrzyga w pierwszym rzędzie natura zjawiska badanego. Jeżeli widzę, że zja-

’) Hartmann: Mechanistnus und Vitalismus — w Archiv fur sy-stemat. Philosophie. Ud. IX, Heft 2, 3; Das Problem des Lebens. Bad Sachsa 1906, str, 376 nastp.

²) L. Busse: Geist und Kórper. Seele und Leib. Leipzlg 1903. ^s) Henri Bergson: L’bvolution crćatrice. VI-e ćdit. Paris 1910.

⁴) Ol. Lodge. Life and matter. London 1907.

⁵J loseph Mc. Ca be: The origin of life. London 1906.

http://rcin.org.pl