page0032

u Węże: Pustozębne (Grzechotnik. Żmije). Brózdozębne.

Przeważnie nocne; zdobycz zabijają jadem i następnie puszczają ją, czekając, aż zginie. Większość wydaje żywe potomstwo; koło 80 gatunków, z nich u nas 1.

1 Rodzina. Grzechotniki (Crotalidae).

Mają dołek między okiem a nozdrzami. Zamieszkują Azję i Amerykę; koło 60 gatunków. Tu należy większość wężów jadowitych z krajów gorących.

Tab. 7 fig. 1. Grzechotnik przepasko wany (Crotalus durissus), wielk. średn. (dł. 1 m 50 cm), ma na końcu ogona rodzaj grzechotki, utworzonej z pustych rogowych pęcherzyków, połączonych ze sobą ruchomo a będących szczątkami zrzuconej skóry; przy ruchach węża grzechotka ta sprawia lekki szelest. Zamieszkuje Amer. Pic.; przebywa w zaroślach i między kamieniami; bardzo jadowity; karmi się głównie mniejszemi ssawcami i ptakami. Młode lęgną się z jaj w kilka minut po ich złożeniu.

Tab. 7 fig. 2. Sercogłów lancetowaty (Trigonocephalus lanceolatus), znacznej wielk. (2 m—2 m 50 cm), bez grzechotki, zamieszkuje wyspy Antylskie; pływa i łazi po drzewach; również bardzo jadowity; karmi się mniejszemi kręgowcami. Młode lęgną się z jaj zaraz po ich złożeniu.

2 Rodzina. Żmije (Viperidae).

Bez dołka między okiem a nozdrzami; zamieszkują wyłącznie Stary Świat; 20 gatunków przeszło; tu należą wszystkie europejskie węże jadowite, w liczbie 5, w tern 1 nasz. Młode lęgną się zaraz po złożeniu jaj.

Tab. 7 fig. 3. Żmija zygzakowata

(Yipera berus), nieduża (50 — 60 cm, wyjątkowo 70 cm), z ciemno-brunatną, prawie czarną zygzakowatą pręgą wzdłuż grzbietu; odznacza się wielką zmiennością ubarwienia, które bywa jasno lub ciemno-szare, żółtawo lub zielonkawo-brunatne, a nawet prawie czarne; w tym ostatnim wypadku pręga bywa bardzo niewyraźna. Zamieszkuje całą Europę, w górach dochodzi do 2500 m. Przebywa w zaroślach i między kamieniami; poluje przeważnie nocą (szparowata źrenica), głównie na myszy, dodatkowo na jaszczurki i żaby. Bardzo jadowita, jad działa zabójczo nawet na ludzi: Głównymi wrogami jej są: jeż, tchórz, borsuk, myszołów. Jest to jedyny nasz wąż jadowity, a znajduje się u nas w 2 odmianach, jako żmija ruda (var. cher-sea), barwy brunatnawej, pospolita w całej Polsce, i żmija czarna (var. pre-ster), znacznie rzadsza, głównie w okolicach wzgórzystych, porosłych lasem sosnowym. W Tatrach żmiję można spotkać aż po szczyty.

Tab. 7 fig. 4. Żmija piaskowa (Yipera ammodytes), nieco większa od zygzakowatej (dł. 65 — 95 cm), odznacza się wyrostkiem na końcu pyszczka, wzniesionym do góry i pokrytym rogowemi łuskami. Zamieszkuje Europę południową i połud.-wschodnią, oraz Azję zach., w okolicach górzystych i pagórkowatych. Jest to najniebezpieczniejsza z europejskich żmij, jad jej bowiem zabija bardzo szybko.

2 Podrząd. Brózdozębne (Proteroglypha)

Zęby jadowe z delikatną brózdą podłużną; za każdym zwykle kilka małych haczystych zębów pełnych; ale szczęki górne również krótkie. Głowa nierozsze-rzona w tyle, nie odcina się od tułowia. Około 150 gatunków ze streiy zwrotnikowej.

1 Rodzina. Zdradnice (Elapidae).

Przeważnie jaskrawo ubarwione. W liczbie koło 100 gatunków zamieszkuje wszystkie części świata (z wyjątkiem Europy), najliczniej Australję (tu należą wszystkie australskie węże jadowite).