page0363

NAZWY OBIEKTÓW I INSTYTUCJI ZWIĄZANYCH Z NOWOCZESNĄ CYWILIZACJĄ

Podręczniki onomastyki chrematonimy potraktowały różnie. S. Ro-spond, uznający swoją książkę „Mówią nazwy" (Wrocław 1976) za „pierwsze popularnonaukowe vademecum onomastyczne z dokumentacją nie tylko polską lub słowiańską, ale też ogólnoeuropejską, i czasem nawet światową", nie uwzględnił tego działu onomastyki. H. Górno-wicz, prowadzący seminaria magisterskie i doktorskie z onomastyki od 1970 r., w swoim „Wstępie do onomastyki" (Gdańsk 1988), w osobnym rozdziale omówił „onomastykę statków", a w rozdziale wstępnym poświęcił wiele miejsca zagadnieniom chrematonimii, choć samego terminu nie użył. E. Jakus-Borkowa w skrypcie „Nazewnictwo polskie" (Opole 1987) wprowadziła natomiast specjalny rozdział pt. „Chrematonimy", podając ich definicję; wyliczyła też przykładowo przedmioty badań chrematonimii: dzieła sztuki, literatury, nauki, filmu, dzwonów, zegarków, drogocennych kamieni; omówiła szerzej tytuły, nazwy urzędów, nazwy towarów i wyrobów seryjnych, tytuły czasopism i utworów literackich. Zwróciła przy tym uwagę na nazwy polskie i obce, ich pisownię i odmianę, możliwości tłumaczenia. W ujęciu podręcznikowym jest to więc najgłębsze i najszersze opracowanie chrematonimii z wykazem podstawowej literatury.

W tomie I „Bibliografii onomastyki polskiej" (1960) znajdujemy w dziale „Opracowania", w punkcie IV 3 (nazwy geograficzne), podpunkt d: „Nazwy ulic, placów, ogrodów, przedmieść i domów", m.in. spisy domów Krakowa z 1859 r.; kościołów i domów Krakowa z 1878 i 1884 r.; uwagi o pochodzeniu nazw: karczmy Łupicha — Kupicha, Pałac Kazimierzowski, Arsenał, Pawiak i innych nazw więzień, także nazw ulic i mostów Warszawy z r. 1936. Poświęcono także uwagę zmianom nazw kin, kawiarni, statków itd. z 1957 r. Pierwszy polski chrematonim Łupicha — Kupicha objaśniony został w 1900 r.

W tomie II „Bibliografii onomastyki polskiej" (1972) w dziale „Opracowania" utrzymano podziały z 1.1, ale wyodrębniono także podpunkt 5: „Nazwy statków i okrętów", gdzie pojawiły się artykuły z czasopisma „Morze" o nazwach okrętów wojennych Izraela, Turcji i Japonii, a więc nazwach obcych, oraz kilka artykułów o nazwach statków polskich (Gór-nowicz 1962). W tomie III (1983) znalazły się już w dziale IV („Opracowania") w punkcie 6 nazwy wytworów przemysłowych. Tak też było w tomie IV (1992).

Stwierdzić zatem wypada, że chrematonimia jest stosunkowo młodym działem onomastyki. Na szerszą skalę rozwija się dopiero od dwóch dziesięcioleci. Do onomastyki europejskiej wprowadzili chrematonimię

359