page0464

456

Sikhowie

małe hufce niedobitych Sikhów, bezpieczne schronienie znalazły jedynie w niedostępnych wąwozach gór Himalaya. Dopiero podczas rozruchów po cofnięciu się Nadir-szaha z Hindostanu wybuchłych, ujrzano ich jako rozbójników przydrożnych w Pendszabie, gdzie ucisk wielkich Mogołów a po nich Afg'anów, zmusił był zrozpaczonych Hindusów do szukania ich pomocy i pomnożenia ca— łemi bandami ich zastępów. Po wielu bojach z rozmaitem prowadzonych szczęściem, udało się Sikhom kilkokrotnie pobić Afganów na głowę, tak, iż ci musieli im odstąpić prowincyj Sirhind i Lahore, który to ostatni kraj Sikhowie zajęli w r. 1764. W czasie owych walk rozbójniczych, znikł w wielkiej części ożywiający ich dawniej zapał i zatarł się pierwotny charakter sekty religijno-moralny. Cała ich rzesza rozpadła się na dwanaście towarzystw czyli gmin, zwanych Misals, każda pod osobnym zwierzchnikiem czyli Sirdar’em, niemal niepodległym, które zaledwie mógł czas jakiś wiązać z sobą węzeł wspólnego interessu lub bezpieczeństwa. Powoli jednakże cała niemal ludność Pendsza-bu, z pokolenia Hindu, przeszła do wspólności religijnej Sikhów; z czasem więc stali się oni znowu narodem wojowniczym, a pojedyncze gminy wojownicze plemionami. Reszta mieszkańców, pozostałych wiernymi indyjskiej jako i muzułmańskiej religii, spadła do rzędu służalców i niewolników, straszliwie przez swych panów ciemiężonych. W takito sposób z początków religijno-filozofi-cznych rozwinął się duch fanatyzmu, który w końcu zrodził barbarzyńską anar-chiją i wyuzdanie, stanowiące w następstwie charakterystyczne znamiona całej konfederacyi sikhskiej. Odtąd okrucieństwa szły za okrucieństwami, a kiedy się już nie obawiano nieprzyjaciela zewnętrznego, wtedy poczęły się we wnętrzu rzeczypospołitej domowe niesnaski, a sirdarowio pojedńczych gmin czyli mizalów w ustawicznej między sobą żyli kłótni i bójce. Skutkiem tego, utorowali oni drogę jednemu z pośród siebie (jak to zwykle bywa) do ogarnięcia władzy despotycznej. Już Maga-Singh tak dalece swą rozpostarł władzę, że najmożniejszym stał się z czasem władzcą w Pendszabie. Po wczesnej jego śmierci r. 1794, syn i następca jego Rundszit-Singh dalej prowadził dzieło zaboru; z niesfornej rzeczypospołitej związkowej, zrobił on państwo jęczące pod najstraszliwszym despotyzmem, któremu przewodniczył jako samodzkerżca (Maha-radża). Państwo swoje, od stolicy zwane Lahore (ob.), po zawarciu traktatu z Anglikami w Ludianah d. 5 Grudnia 1805 r., który oznaczył rzekę Sutledż jako granicę między jego a angielskiemi posiadłościami, rozprzestrzenił on zwolna na cały Pendszab, pozyskał r. 1813 Attok nad Indusem, r. 1818 Multan, r. 1819 Kaszmir, a r. 1829 Peszawer. Siła jego zbrojna składała się z 82,000 ludzi i 376 dział ciężkiego a 370 lekkiego kalibru; dochód jego wynosił przeszło dwa milijony funtów szterlingów^, skąrb przeszło 10 milijonów fun. szter. Wszakże po śmierci Rnndżit-Singha w r. 1839 państwo Lahore, nie dosyć jeszcze umocnione, popadło w bezrząd, który po latach sześciu, zagładę jego spowodował. Po rozlicznych powstaniach, rewolucyjach pałacowych i swawolach, udało się wreszcie jednej z wdów po Rundżit-Singh’u zagarnąć rządy na rzecz nieletniego jej syna Dhalip-Singha. Lubo znienawidzona, folgowała ona jednak nienawiści narodowej Sikhów⁷ przeciwko Anglikom. Rozpocząwszy z niemi wojnę ku końcowi r. 1845, doczekała się stanowczej klęski i podziału państwa z mocy traktatu w Lahora zawartego dnia 9 Marca 1846 r. Ale wkrótce zniknąć miał i cień niepodległości, drugiej państwa połowie pozostawiony, skutkiem wzajemnych intryg i matactw tak samych Anglików, jako i przeciwko nim wymierzonych przez Lall-Singłća, ulubieńca królowej matki. Anglicy domagali się, aby państwo to anarchiją tra-