page0551

543

Skorupiaki

znaczona. Odwłok stanowi tylną część ciała złożoną z pierścieni po większej części ruchomych i o wiele szczuplejszych od poprzedzających; z tego też powodu część ta ciała w mowie popularnej ogonem bywa nazywaną; ilość części odwłok składających bywa niestałą, a raczej rozmaicie zmodyfikowaną; ostatni pierścień zawiera otwór odchodowy, a tylna jego krawędź u większej części opatrzona bywa blaszkowatemi płatkami, najdzielniejszy organ ruchów stano-wiącemi. Granice między temi trzema głównemi częściami ciała niezawsze są dokładnie odznaczone, w każdym jednak razie dadzą się one odróżnić. Głową jest część ciała obejmująca oczy, rożki i gębę; tułowiem część dająca przytwierdzenie nogom chodowym i mieszcząca główne organa wewnętrzne; odwłokiem część, jak się wyżej powiedziało, zeszczuplona, przez którą przechodzi tylko kiszka w prostym kierunku do odbytu. Ócz większa część skorupiaków ma tylko dwa, które są złożone i osadzone na słupkach ruchomych po bokach głowy; prócz tych jednak, tak jak i u owadów, trafiają się u niektórych oczy pojedyncze, lecz u niektórych z pomiędzy takich te oczy dodatkowe przedstawiają pewne modyfikacyjc, środkujące między oczami pojedynczemi i złożonemi. u jednych bowiem oczy te wielo soczewkowe pokryte są wspólną niepodzielną rogówką, u innych rogówka jest podwójila, wierzchnia bez podziałów, spodnia siatkowata; u niektórych dwa oczy zlane są w^r jednę gruppę i zwierzęta te zdają się być jednookiemi; znajdują się także całkowicie ócz pozbawione. Liczba rożków jest niestała, toż samo ich kształt i budowa; bywa ich 4 lub 2, a u niektórych wcale ich nie ma; każdy rożek składa się z dwóch części, to jest podstawki i biczyka; podstawka złożona z części nierównych i różno-kształtnych; biczyk pojedynczy, podwójny lub potrójny, o wielk.ej liczbie dro-dnych, jednokształtnych i stopniowo szczuplejących obrączek. Części gęby są bardzo zmienne i rozmaicie poprzekształcane stosownie do natury pokarmów, któremi zwierzęta te żyją; zawsze prawie jednak części te dadzą się do jednego wspólnego planu sprowadzić. Otwór gęby zajmuje zawsze stronę spodnią głowy i opatrzony jest z przodu i z tyłu nieparzystą sztuczką skorupną, na osi ciała: górna stanowi wargę górną (labrum), dolna zwykle dwudzielna wargę dolną, zwaną także języczkiem; na bokach zaś gęby umieszczone są żuwaczki (mandibulae), przeznaczone do przecinania i żucia pokarmów, noszą one często wyrostki stawowate, zwane głaszczkami żuwaczkowemi (palpi mandibu-lares); prócz tych znajduje się jeszcze pewna niestała liczba par członków dodatkowych, przeznaczonych do dalszego żucia i popychania pokarmów w kanał pokarmowy; u jednych członki te są wyłącznie do tego celu przeznaczone, u innych służą zarazem do odbywania ruchów, i podobnie jak u owadów poruszają się poziomo. Członki tułowiowe do ruchów⁷ przeznaczone podległe są także licznym modyfikacyjom, tak co do ich liczby, jak i ogólnej ich postaci; składają się one z sześciu części, z pomiędzy których ostatnia zwana jest stopą lub pazurem; często pierwsza para zmieniona jest w kleszcze, gdy staw przedostatni mniej lub więcej zgrubiały, zakończony jest zwężonem palcowa-tem przedłużeniem, stanowiąc rodzaj palca nieruchomego, na którym porusza się staw⁷ ostatni podobny do tego przedłużenia, tworząc rzeczywiste kleszcze; u niektórych pewna liczba nóg następnych zakończona jest także kleszczami, lecz nigdy już tak zgrubiałemi jak para pierwsza. Nazwano także nogo-szczękami liczbę nóg, gdy one stają się pomocniczemu częściami gęby, służąc zarazem i do wykonywania ruchów; częstokroć także u spodu odwłoka znajduje się pewna liczba członków dodatkowych, zakończonych parą blaszek lub szczecin, są one pomocniczemi członkami ruchów, lub należącemu do przyrządu oddychania,