page0673

665

Rzym

ciągi: starożytny Vergine, wznowiony r. 1450, i tworzący w Rzymie najpiękniejszy wodotrysk; wodociąg di Trevi, ku północy placu Kwirynalskiego, z najlepszą wodą; wodociąg Felice, zbudowany przez Syxtusa V i otrzymał nazwę od zakonnego imienia tego papieża; dostarczał wody innemu wodotryskowi, znajdującemu się na placu Termini i na prawym brzegu; zbudowany przez Pawła V wodociąg Paoło, z fontanną Paolina, na wyniosłości Janiculum i z dwoma wodotryskami watykańskiemi na placu świętego Piotra. Oprócz wymienionych, uważane są za najcelniejsze wodotryski rzymskie znajdujące się na placach Nayona, Barberyńskim i Hiszpańskim.— Kościołów w Rzymie jest 364, a podług innych 328; najsławniejszy i największy z kościołów chrześcijańskich, bez wątpienia, kościół świętego Piotra na Watykanie. W miejscu męczeństwa apostoła świętego Piotra, nad jego grobem, była zbudowana przez Konstantyna' i Helenę pięcio-piętrowa, bogato przyozdobiona bazylika? w której Karola Wielkiego koronował Leon III; gdy przyszła do starości, Mikołaj V kazał ją rozebrać; zamiar jego zbudowania nowego kościoła, zaczął być wykonywanym dopiero przez Julijusza II, który powierzył to dzieło Bramante’mu. Dnia 18 Kwietnia 1506 roku, położono kamień węgielny. Po śmierci Bramante, wielu architektów i artystów pracowało nad gmachem, a między innemi Rafael do 1520 r.; Peruzzi, do 1536 r.; Michel-Angelo, od 1546—1564 r. Według planu Michała-Anioła, zatwierdzonego przez papieża Pawła, kościół wystawiony w kształcie krzyża greckiego, a przy Syxtusie V zbudowana i kopuła. Maderno wzniósł nieodpowiedną przeznaczeniu gmachu fasadę, 150 stóp wysokości, a 372 stopy szerokości; fasadę czyli facyjatę zdobi portyk; nad portykiem zbudowana loża, z której papież błogosławi lud podczas Wielkanocy i z której ogłasza się ludowi wybór nowego papieża. Za Pijusa VI, od 1770—1784 r. zbudowana zakrystyja. Poświęcenie kościoła, którego budowa kosztowała 46 milijonów skudów i na utrzymanie którego wydatkowano corocznie po 30,000 skudów, odbyło się d. 18 Listopada 1626 r. Długość kościoła wynosi 622, szerokość 461- stóp, wysokość środkowej nawy 150 stóp, wysokość kopuły wewnątrz 413 stóp. W posadzkę wstawiona porfirowa tablica starego kościoła, na której klęczał cesarz przed koronacyją. Główny ołtarz, z marmurową deską na 14 stóp długości, na którym tylko papież mszę odprawia, opasany kratą z bronzu 197 stóp wysokości i 187,000 funtów wagi, urządzoną przez Bernini. Z utworów rzeźby wspomnimy: o starożytnej statuy z bronzu apostoła ś. Piotra, o statuy Pobożności przez Michała Anioła, o grobowcu Klemensa XIII przez Canove i o nagrobku Pijusa VII przez Torwaldse-na. W &fanza cnpHolare, zachowuje się starożytna dalmatyka z malowidłami Giotto, którą wkładali cesarze podczas koronacyi. W kościele spoczywają relikwije świętego Piotra i zachowuje się chusta ś. Weroniki; w sklepach kościelnych znajduje się wiele starożytności ze starego kościoła. Kopuła z pod-wójnem sklepieniem, zakończona latarnią i krzyżeiń na 14 stóp wysokości, wznoszącym się na 487 stóp nad ziemię. Plac owalny przed kościołem ś. Piotra ma 800 stóp długości i 500 stóp szerokości; w środku jego wzniesiono przez Syxtusa V obelisk i dwa wodotryski; z obu stron ciągną się troiste portyki, zbudowane przez Bernini’ego. Za pierwszy z siedmiu głównych kościołów miasta,. właściwie archiepiskopalny czyli parafijalny kościół papieża, uważa się Latera-neński, który wziął to nazwisko od staroźytno-rzymskiego rodu Plautii Latera-ni, którego dziedziczne, wspaniałe gmachy, wspominane jeszcze przez Juwe-nalisa, Konstantyn zamienił na pałac i połączywszy z kościołem, darował arcybiskupowi. Papież, Sergijusz III, zbudował koło r. 900, w miejsce zburzonego