page0710

702

Rzymska literatura

i prawdziwego poczucia poetycznego, ważną epopei rzymskiej oddał przysługę wolnym przekładem Argonautyków Apollonijusza; oryginalnie oraz napisał Bellum Seguanicum (Wojna Cezara z narodem Sekwano w w Gallii), i w ogóle celował nad wspcłezesnemi we wszystkich gatunkach poezyi hexametrycznej i wybornem naśladowaniem poetów Alexandryjskich. Chwalono również jego Elegie i Chcrografię, rodzaj geografii podług Erastotenesa, z której wiele korzystał Plinijusz starszy. Ostatecznie wszelako ogólniejszy kierunek nie odwodził epików rzymskich od przedmiotów czysto narodowych, wyjętych z bogatego źródła dziejów ojczystych. Ale nie wznosili się oni jeszcze nad znaczenie rocznikarskie; każdy szedł jedynie za popędem własnej swojej indywidualności, wsparty chyba tylko naturalną zdolnością i talentem artystycznie mało uksztarconym. Naw^ret dylettanci i ludzie stanu doświadczali sił swoich w tym gatunku poezyi, nawet sławny mówca Marcus Tullius Cicero (około r. 65 przed Chrystusem), w młodości swojej pisywał epopeje, jak n. p. Marius, Pontius Glaucus, De meo consulatu (O moim konsulacie), pozszywane po większej części z pierwowzorów' greckich, które łupił całemi ustępami. Lepszemi podobno były jego satyry i epigrammata, wszakże jednomyślnie sądy krytyków starożytnych nie każą nam zbytecznie żałować zatraty poezyj Cycerońskich, z których szczupłe tylko posiadamy fragmenta. Współczesny mu Hostius na wzór Enniusza napisał Roczniki i w kilku księgach Bellum Histricum (Wojna w Istryi). Lucius Varius, wymieniony już jako tragik, był autorem epopei opiewającej Czyny Augusta i Agryppy\ Cajus Rabirius, którego historyk Vel-lejus Paterculus wymienia bezpośrednio po Wirgilim, pisał Bitwę pod Akcyum, z której znaleziono w Herkulanum urywek „O wojnie Alexandryjskiej.^,; Cor-nelius Severus pozyskał pewien rozgłos dwoma poematami epicznemi; Bellum Siculum (Wojna Sycylijska) i Śmierć Cycerona. Ale technika w formie i artystyczne traktowanie przedmiotu dostąpiły swego szczytu za panowania Augusta w Wirgilim, twórcy i prawodawcy rzymskiei epopei. On i jego następcy, nietylko greckiej literatury dobrze świadomi, ale z gustem wyższej klassie społecznej w epoce owej właściwym, łączący również gruntowną naukę, bez trudności zdołali uorganizowac epopeję na stanowisku czasowi odpowiedniem, nadali jej nawet znaczenie narodowe, bo korzystając z mytów i z całego zasobu nauki, tworzyli zawsze na podstawie życia praktycznego i w interesie czysto rzymskim. W telu z wymienionych powyżej epików', więcej jeszcze takich, których tu nie wymieniamy, uprawiali to pole z rozmaitym talentem i powodzeniem; między wszystkimi sławą i znaczeniem największy Publius Vir-gilius Maro, urodzony 70 roku przed narodzeniem Jezusa Chrystusa, we wsi Andes pod M&ntuą. Z dzieł jego, oprócz epopei: Aeneis, pozostały nam: poemat dydaktyczny Georgica (Ziemianstwo), dziesięć Sielanek (Bucolica) i kilka poezyj pomniejszych, które jednak nie wszystkie są jego pióra. Epopeja owa w 12 pieśniach opiewa przybycie uciekającego ze zburzonej Troi Eneasza do Lacyum, gdzie zaślubiwszy Lawinie, co-kę króla Latynów', dał tem samem początek rodowi Aomulusa, późniejszego założyciela Rzymu. Przeznaczenie w ten sposób zrządziło, iżby syn bogini (Wenery) został praszczurem potężnych Rzymian; dla tego też pełzną na niczem wszelkie usiłowania zawistnych potęg, mianowicie Junony, pragnącej go nie dopuście do Lacyum, albo też po wylądowaniu jego w tym kraju, usunąć go znowu podstępem czy siłą. Taka jest treść epopei, w której od pierwszej zaraz chwili pojawienia się, aż do naszej epoki, słusznie i niemal jednogłośnie wielbiono jedyne i właściwe epos rzymskiego narodu. Epopeja ta odgrywa się cała u świętych, mytycznych