page0957

949

Stajnia — Stalmach

tem, ile możności w kierunku zbliżonym do pionowego, aby okruchy sienne nie spadały na głowę konia. U drabiny drągi powinny być sosnowe na 55 cent. od siebie oddalone, a pręty dębowe na 10 cent. jeden od drugiego, v\szystko gładko wyheblowane. O żłobach dodać tu jeszcze należy, że winne być od podłogi odległe na 90 centirn., a od muru na 10 cent. Celem zaochronie-nia koni od kąsania się i wierzgania dawane bywają w stajniach klatki i przegrody. Dla koni roboczych zwykle przegroda daje się na jednę fornalkę, t. j. na 4 konie; cugowe osobno stać powinny, a ogiery, klacze żrebne i z źrebiętami, oraz konie pełnej krwi potrzebują klatek. Przegrody są stałe i ruchome; pierwsze używane dla Ogierów i koni niespokojnych dają się z desek i dochodzą do ziemi; drugie z drągów lub desek robią się w ten sposób: u dwóch słupków na łańcuszkach zawiesza się poziomo gładko wyheblowany drążek, mogący się łatwo poruszać; podobnież zawieszana bywa deska 5—6 cent. gruba, 30—40 szeroka, pokryta z wierzchu i u dołu plecionką słomianą, to ostatnie urządzenie powszechnie jest zalecane. Na konia pojedynczo w przegrodzie stojącego liczy się szerokości 6 stóp. Co do klatek zwanych boxami, to najlepsze są z drążków sztachetowym sposobem wyrobionych; w klatce konie zwykle nie są wiązane, dla tego też obszerność klatki najmniej wynosić powinna 10—12 stóp długości, 8—10 szerokości. Pomijając mniej znaczące szczegóły, w zakończeniu tę uwagę dodać należy, że każda stajnia tak powinna być urządzona, aby jak najłatwiej mogła być dozorowana, aby wszędzie wygodny był wstep i bez trudności mógł być utrzymany porządek.    4d. D.

Stal, ob. Żelazo.

Stalaktyty (z greckiego słalakfos, spadający kroplami) i stalagmity (z greckiego stalagmos ściekanie} są utworami wapiennemi, włóknistemi, białego, popielatego, żółtawego, brunatnego, rzadziej czerwonego, zielonego lub błękitnego koloru. Powstają one jako osad krystaliczny z v,'ody sączącej się ze skał wapiennych, która będąc obciążona kwasem wrglanym, rozpuszcza wapno a dostawszy się na zewnątrz, pozbyw^ra się kwasu węglanego i osadza w^rapno w niej rozpuszczone. Stalaktytyty napotykają się głównie w większych lub mniejszych jaskiniach skał w apiennych, gdzie przedstawiają się w postaci sopli zwieszonych od sklepienia i mają kształt najrozmaitszy. Często stalaktyty tworzą ogromne słupy, które za uderzeniem mocny dźwięk wydają. Najpiękniejsze tego rodzaju utwory znajdują się w jaskiniach Harcu, Fmikonii, Francyi, Szwe-cyi i na wyspie Krecie.

SStalltl, sąto siedzenia w kościele dla prałatuiv i kanoników', umieszczane w prezbyteryum czyli chorze. Nowy członek kapituły wprowadza się do stal-lum i ztąd pochodzi w'yraz inslallacyja. Stalla zwykle są rzeźbione i stanowią ozdobę presbyteryum. Arcydziełem pierwszego rzędu jest rzeźba stallów w kościele katedralnym w Ulm. Wychwalają także stalla w kościele starożytnego opactwa Zwiefalten, w Szwabii. Początek zaprowadzenia stallów sięga wieku XI.

Stalmach (Piotr), współczesny redaktor zamieszkały w Cieszynie. Wydawał tamże czasopisma polskie, obejmujące w sobie wiele wiadomości miejscowych i pożytecznych dla ludu szląskiego. Takiemi były od r. 1848—1850 Tygodnik Cieszyński przeobrażony następnie na Przegląd poiilyeznych wiadomości, istniejący w latach r. 1851 i 1852, który się zamienił na Miesięcznik Cieszyński, wychodzący od dnia 21 Czerwca r. 1851—dnia 29 Kwietnia r. 1852 Wreszcie powstała Gwiazdka Cieszyńska, bardzo starannie przez Stalmacha redagowana.    F. M. S.