page0986

Sartorius — Sartini

978

0    świętej zacności władzy świeckiej, (Malborg, 1822); Die Reiigion ausser-halb der Grenzen der blossen Vernunfł, Religija za obrębem czystego rozumu, podług zasad prawdziwego protestantyzmu, przeciw fałszywemu racyjonaliz-mowi, (1821), wymierzone przeciw dziełu Kanta „o religii w granicach czystego rozumu.” Wydał także: BeUrdge zur Verthe:digung der emngelischen Reckfglaubigheif, Uwagi ku obronie prawowierności ewangelickiej, (Heidelberg, 1828); Die Lehre von der keiligen Liebe, nauka o świętej miłości, albo rysy ewangelicko-kościelnej teologii moralnej, (Stuttgart, 1840, trzy części); Ueber den alt- und neutestamentlichen Cultus, o czci boskiej według starego

1    nowego testamentu, (1852); Ueber die Offenbarung, o objawieniu wielkości Boga w swoim Kościele, (1855).

SaTtoriUS (Luis Jose, hr. San-Luis), mąż stanu hiszpański, urodzony około roku 1810 z rodziny niemieckiej, dał się poznać najprzód pracami dziennikar-skiemi, a zwłaszcza założeniem głośnej za regencyi Espartery gazety Heraldo. Od roku 1843 do 1847, to jest, od powrotu Maryi Krystyny, do czasu dyktatury Narvaez’a, Sartorius jako członek kortesów trzymał się stronnictwa konserw^ra-tywno-neutralnego. Od roku 1847 do 1850 był ministrem spaw wewnętrznych w^r gabinecie Narvaez’a. Oskarżano go, że przy wyborach w tym czasie podjętych, zbyt gorliwemi zabiegami starał się w kortesach zyskać przychylne dla siebie stronnictwo, które oznaczano wyrazem polacos. Za ministerstwa Bravo-Murillo stał w oppozycyi; wynikłe wszakże w roku 1853 wypadki i przesilenie postawiły go na czele rządu. Zręczny i ambitny, utworzywszy po swej myśli isinisterium, wystąpił do walki z stronnictwem przeciwnem, rozwiązał kortesy, ścieśnił prassę, wielu generałów usunął z kraju. Taką samo-wolnością przyspieszył wybuch powstania w Lipcu 1854 roku. Niepomyślna bitwa pod Vicalvero, zaburzenia po prowincyjach i nieukontentowanie samej stolicy, zmusiły hr. San-Luis do usunięcia się z zajmowanego dotąd stanowiska. W czasie wynikłych wkrótce w Madrycie rozruchów, (dnia 17 Lipca 1857 roku) lud zburzył mu pałac; Sartorius, uniknąwszy niebezpieczeństwa, czas jakiś trzymał się na uboczu. W roku 1857 wybrany znów do kortesów, stał się przewódzcą licznych i różnych odcieni stronnictw konserwatywnych.

Sartyni (Maciej, Szreniawa), współczesny filolog i redaktor, rodem z Gali-cyi. Z początku zajmował się prywntnem nauczycielstwem i pracował nad badaniem języka polskiego, w którymto przedmiocie, oprócz artykułów o moralności i powieściowych obrazów historycznych umieszczanych w Pamiętniku lwowskim, wydał z druku pod nazwiskiem Szreniawy: 1) Wortforschungslehre der polnischen Sprache, (Lwów, 1843, 2 tomy w 8-ce). Dzieło pomimo monstrualnych dzilfactw w treści, formie i języku, ma swoje pewne zalety, mianowicie pod względem filozofii języka. Wyciągi z tego dzieła w polskiem tłomaczenin wyszły p. t. Nauka języka polskiego z zasad Szreniawy (tamże 1844—1845, 2 poszyty). Inne jego w tym rodzaju prace są: 2) Wie der polnische Sprachgeist die Urgeschichte der slamschen Volkstdmme aufgefasst, (Lwów, 1850, w 8-co); 3) Wypisy dla użytku klass niższych w cesarsko-królewskich szkołach gimnazyjalnych, (tamże 1852, 3 tomy w 8-ce). Do wydania oprócz Sartyniego należeli A. Bielowski, Starzyński, Slechnecki, Łazowski i Stroński. Od roku 1848 do 1861 protegowany przez namiestnika Go-łuchow^rskiego był redaktorem Gazety lwowskiej, przy której wydawał osobno w roku 1848 i potem od 1854 do 1859 Rozmaitości, zaś od roku 1851—1861 Dodatek tygodniowy do Gazety lwowskiej, poświęcony głównić statystyce Ga-licyi, w którym wiele szacownych artykułów jest pióra Sartyniego, nadto umie-