scandjvutmp1d101

425

bezpieczne, jak Rogers zapewnia. Inne jednak tego kraju okolice, a szczególniej Szkocyja , są zdrowe; wielu w nich żyje stuletnich starców. Hoffmann utrzymuje nawet, że kraje, w których węglami palą, mniej są niezdrowe od innych.

Niemniej wielką liczbę endemicznych słabości znajdziemy we Fran-cyi; każda jej prowmcyja okazuje różnice w ludzkim charakterze, tak pod względem moralnym jako i fizycznym. Dziś jeszcze poznajemy Aeclui Cezara w Burbończykach, Senones w okolicach Sens, Aąuitani, Arverru, Allobrogi, Pictoncs, Belgae i t. d., w Gaskonczykach, Auwerniakaeh, Sabaudczykach, w mieszkańcach Poitou, w Flamand-czykach; ci bowiem wszyscy zatrzymali żywe rysy swych przodków, a to że zamieszkałe przez nich grunty, po większej części zatrzymały swe pierwiastkowe własności. Nie trzeba nawet daleko szukać różnicy w chorobliwych dolegliwościach od wpływu gruntu zależących, gdyż w samym Paryżu przedmieście Saint-Marceau, gdzie krąży rzeczka Bievre, więcej podlegle jest peryjodycznym febrom i innym chorobom, niż wzgórze Stej Genowefy i inne tego miasta części. Lecz ograniczając się na głównych rysach, postrzeżemy, że gorączka prosówkowa, z którą się częstokroć łączy powolna gorączka nerwowa, panuje w Pikardyi; że bagna w Danii i we Flandryi źródłem są obstrukcyj, gorączek paroksyzmowych, wodnej puchliny, szkorbutu a nawet skłonności hypokondrycznych, że Normandyją i Cotentyn, według Lepecą de la Cloture, trapią dolegliwości katarowe, zapalenia z różowemi wysypkami; że w Vexin uważają częstokroć, na wiosnę, endemiczną dzienną ślepotę. Lotaryngija, szczególniej w części niegdyś niemieckiej, miewa wiele chorób katarowych, zapaleń płuc, zatnmowań skórnych wyziewów z przyczyny zimnego, wilgotnego powietrza. Mieszkańcy Barr i kraju messyńskiego cierpią na kamień pęcherzowy, co przypisują własnościom wody. Szampanija wszawa, której grunt jest kredziasty, przedstawia częste przykłady skórnych słabości pochodzących z nieochędóstwa i nędzy. W Orleanii, Solonii i Romorentin panuje często sucha gangrena połączona z zepsuciem lub otretwieniem jakiego członka, czemu naznaczają przyczynę w używaniu żyta osttóż-ką zarażonego. Tatarka zdaje się przyczyniać także do spostrzeganych chorobliwych zamuleń; nie mówią, że tam kobiety bywają lubie-żniejsze niż gdzickolwiekindziej, chociaż mieszkańcy słyną przydomkiem glupołcatych. Bez wątpienia wielka wilgoć gruntu pogarsza tam zatkania i gorączki, podobnie jak w okolicach Vendóme. Na pobrze-żacb Bretanii zdarzają się choroby skórne , a które znajdują żywioły w niezdrowych pokarmach, w Solonem mięsiwie, w braku oehędó-stwa, w zbytkowem używaniu spirytusowych napojów: taż sama jest przyczyna napotykanych tam suchot i prosówki.

Turenija skrapiania rzekami Loara i Indrą, kraj papimanii o którym Tas powiedział: (1)

Poświadczona: że w roskosznycli owych Krajach, ludzie tćż roskoszni bywali.

(1) Wyzwolenie Jerozolimy, pieśń 1, zwrotka 62.