tpn 1 22489401

l. kkzywicki: charakterystyka fizyczna ludności ziem polskich 473

Węgry. Ta cecha niskorosłości rozciąga się na Węgry, przyczem i tam istnieją również obszary różnej wartości; obszary wzrostu niskiego idą od Galicyi: jeden obejmuje Słowacczyznę w górnych porzeczach Wagu, Nitry i Hronu i kończy się nieco na południe od Nowego Zwolenia, drugi wybiega od porzecza Sanu i zajmuje lewą część porzecza Cissy, aż poza ujście Korósu. Ku Dunajowi wzrost staje się wyższym (opuszczamy inne szczegóły co do Węgier). Poszukiwania Schreibera nad poborowymi Z 5 komitatów południowo-zachodnich (Budapeszt, Stuhlweissenburg, Wesprim, Raab i Tolnau), pozwalają wskazać źródła tej podwyżki. Badacz ten (badania nad 16.017 rekrutami z lat 1865, 1867 i 1868) znalazł wzrost przeciętny dla poborowych: 8884 Węgrów 1619 mm.; 4926 Niemców 1646 mm.; 1487 Słowian 1646 mm., tj. na podwyższenie wzrostu młodzieży poborowej wpływa obecność żywiołów między innymi słowiańskich, niewątpliwie pochodzenia południowego. Nie będziemy szczegółowiej komentowali mapy Goehlerta, podkreślimy tylko jedną okoliczność: wyjątkowo wysoki wzrost, w porównaniu z okolicami otaczającemi, okręgu wiedeńskiego, oraz porzecza Morawy, — dzielnice te leżą na trakcie dziejowym, prowadzącym ku bramie Morawskiej, z której znaczeniem zaznajomimy się niebawem.

c) Niemcy.

Materyały co do wzrostu młodzieży poborowej szwankują bardzo w obrębie Niemiec. Rząd pruski, pomimo starań, podejmowanych przez antropologów niemieckich, stale odmawia dostępu do materya-łów, dotyczących wzrostu rekrutów, uważając je widocznie za tajemnicę państwową. Opublikowano jedynie opracowania, dotyczące Ba-waryi, Badenii itd., które nie przedstawiają dla nas interesu bliższego. Przytoczymy z nich, oraz z innych nielicznych źródeł wiązankę liczb niewielką, dotyczących dzielnic Rzeszy bliżej leżących kraju naszego. Otóż wzrost średni wynosi:

w okręgu Halle-Mansfeld (Kirchhoff)........ 1653    mm.

»    Erfurt-Weissensee-Eckertberg (Reischel) . 1664—1670 mm.

»    Szlezwig-Holsztynie (żołnierze)..... 1692    mm.

»    Bawaryi (poborowi)........... 1630    mm.

»    Alzacyi-Lotaryngii........... 1666    mm.

Dane te są szczupłe, ale w zestawieniu z innymi materyałami, w których rozbiór nie będziemy wchodzili, pozwalają wnioskować, że obszar bardziej wysokorosły ciągnie się wzdłuż wybrzeży Bałtyku i morza Niemieckiego. Wzrost obniża się, gdy zbliżamy się ku pasmom górskim Europy środkowej. Bawarya w części swojej odznacza