WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH277 I

261

wyruszą, swej podwładnej rzeszy, dla podniesienia jej odwagi, kawałek szmaty z odzieży, drzewca dzidy, tabakierkę, słowem jakikol-wiekbądź przedmiot pokazują, który się un wrogowi potajemnie zabrać udało. Nadworny szaman ma już w pogotowiu napój zaczarowany, który w oczach zgromadzonej rzeszy opiłkami owego zdobytego klejnotu zaprawia. Jak tylko wódz ten napój wypije, nabiera niezwal-czonej mocy nad swoim przeciwnikiem. Pojmujemy więc obecnie, dla czego każdy wiadzca kafirski, nim się do nowej chaty przeniesie, swoją starą jak najtroskliwiej każe wymieść. Bylj nawet przykłady, jak T. Hahn donosi, że cały kral (osada) spalono, aby tylko nieprzyjaciel nie mógł zawładnąć jakim domowym sprzętem do uskutecznienia i rzucenia czaru. *)

Zatrzymajmy się jeszcze cokolwiek na tej niezaprzeczenie bardzo szczególnej zgodności podobnych guseł. Być może, iż nie byłaby trudną do wyjaśnienia, przypuszczając, że papuańskie i kafirskie szczepy kiedyś wspólną zamieszkiwały ojczyznę i dopiero późnićj podczas swego dalszego pochodu się rozeszły. Takie przypuszczenie przeniosłoby nas w przestrzenie czasu,liczące się na tysiące lat; różnice bowiem plemienne pomiędzy temi szczepami sięgają nadzwyczaj głęboko, a zmiany podobne odbywają się z taką powolnością, jaką zaledwie przy zmianach geologicznych spostrzegamy. Nie można się również zaspakajać tą myślą, że tylko brak wprawy w myśleniu powoduje u t. z. dzikich ludów podobne zboczenia. Jakżeż to dawno, jak u nas samych kwitł jeszcze ten zabobon, że odcięte paznogcie i włosy troskliwie niszczyć należy? Pewna uczona Włoszka, Karolina Coronedi, wykazała niedawno, że w Bolonii wyczesane włosy jeszcze dotąd starannie palone bywają, gdyż one najłatwićj się nadają do spełnienia czarów²). Ty lor daje nawet zupełną wiarę temu doniesieniu, że w 1860 r. jeszcze w Camargo w Mexiku spalono czarownicę³). Widząc tę iednozgodność umysłowego zboczenia omal że nas to rozpaczliwe przekonanie nie ogarnia, iż ludzki umysł przedstawia mechanizm, który przy jednakowćm pobudzeniu do jednakowych skoków konika zniewolony bywa.

Południowo afrykańskie ludy Bantu c-erpią najwięcej pod ciężarem tego szamanistycznego umysłowego obłędu. Ile razy zdarzy się

') T h eo. Ha h n w Globns 1871. S. XX, Nr. 1.

²) Ida v. Dnr i n g s f e 1 d w Ansland 1872, Nr. 24, str. 572,

³) Anfange der Cultur, T. I, str. 138.

http://rcin.org.pl