WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH624 I

608

mocy ich stanowiska w cyfrze ocl prawej ku lewej stronie, a zatem wynalazek znaczenia miejsca hczb: co więcśj, Chaldejczycy posiadali sposób pisania liczb bardzo podobny do naszego zwyczaju pisania ułamków dziesiętnych. Nareszcie Babylończycy to wytworzyli przez swój podział sześćdziesiętny, talenra, miny i woreczki, a zatóm walutę przedniój Azyi. Wprawdzie były to tylko sztaby złote i srebrne, które przy wypłacie trzeba było ważyć próbę metalu oznaczać. Nadanie pieniądzom wartości łatwej do rozpoznania oraz wybijanie monety z srebra i złota było dziełem małoazyjatyckich Greków, gdy tymczasem Semici i ludy od nich pochodne jeszcze długo potćm przy swej zamianie na sztaby pozostawali.

Nie Chaldejczykom już lecz innym semickim ludom zawdzięcza zachód swoje wychowanie religijne. Utwory te oceniliśmy już powyżej, tutaj pozostaje nam tylko zbadać, jaki udział miał typ mowy w ustanowieniu monoteizmu. Starodawni Aryjczycy dawali zjawiskom lub siłom przyrody nazwy zgodne ze zmysłowem ich wrażemem, a że w krótkim bardzo czasie najważniejsze i rdzeniowe części'zgłosek w owych jeżykach się zacierać poczęły, to w końcu nazwa, jakeśmy to już powyżej wykazali¹), stała się niezrozumiałą i wytworzyła zarodek myto w bez końca. Semici dawali natomiast swym bogom nazwy, oparte na oderwanych ich przymiotach, jak np, El, mocny, Bel czyli Baal, władzca, Belsamin pan nieba, Moloch król, Eliun najwyższy, Ram, czyli Eimmon wzniosły ²) Typ języków w pierwiastkach trójwspółgłoskowych posiadał tę właściwość, że współgłoski zasadnicze nie ulegały starciu i Semicie ciągle pochodzenie słowa przypominały. A jednak i semickie - nazwy bóstw, jakkolwiek w początkach tylko przymiotnikowe, zmieniły się pćźnićj w imiona własno, tak że rozmaite określenia przj miotów jednśj ^:»toty w nazwy rozmaitych istot się przeobraziły. Gdyby Żydzi nie byli zapomnieli znaczenia El jako wszechmocnego, toby obok niego nie byli czcili Baal’a jako osobnego Boga. Takim więc sposobem nawet semickie języki nie ochroniły od obłędu wielobóstwa, chociaż pokusa do tego była u nich rzadsza. Że zaś wszyscy Semici swym bogom odrazu nazwy oderwane nadawali, prowadził ich do tego nie tyle ich jęz^k, jak raczej popęd do uduchowienia wszystkiego.

^ł) Zob. powyżej str. 250.

M!ax M -¹ el! er, Essays. Leipzig 1869, T. I, str. 310.

http://rcin.org.pl