scandjvutmp5901

82

W rzeczy samćj, zwierzęta szkodzą iunym dla własnej wygody, człowiek zaś, dla utrzymaoia towarzystwa, nie chce szkodzić in-nym, choćby to nawet było z jego uszczerbkiem; zna więc co dobre a co złe, i czuje sprawiedliwą potrzebę przymuszania się, z natury bowiem jest niewinny i bezbronny.

Taż sama nawet osobista nieudolność źródłem bywa sympatyi między różnenii istotami; albowiem kobieta, dzićcię, słabszemi będąc od mężczyzny, okazują się czulszemi i bardzićj do przywiązania się zdolnemi. Otóż to jest główna przyczyna towarzyskości człowieka.

A nadto, ponieważ między płciami zwierząt, miłość trwa bardzo krótko, na krótki więc czas szukają się i zaraz potćm rozchodzą się; w rodzie zaś ludzkim, długo trwająca miłość zatrzymuje płci nieustannie jedne z drugiemi. Z tego połączenia wynikają dzieci, których długa nieudolność zmusza rodziców do wspólnego opatrywania ich potrzeb, aż do dojrzałego wieku. Tymczasem przybywają inne dzieci, które przedłużają potrzebę wspólnego życia rodziny. Nareszcie, dłógie przyzwyczajenie do widzenia się, do obcowania z sobą, zgodność charakteru i wzajemne wypływające stąd dogoduości, stają się silnemi pobudkami do zawiązania towarzystw, pomimo że sławny pisarz J. J. Rousseau przeciwmie utrzymywał.

2e człowiek stworzony został do rodzinnego życia, dowodzi jeszcze i to, że zmienia swą uaturę, czyli psuje się przez wojny z po-dobnemi sobie; przez to świętokradzkie zboczenie ściąga on sam na siebie nieszczęście; im więcćj zaś działa w przeciwnym sposobie, dla dobra towarzyskiego, tćm staje się cnotliwszym i lepszym. A tak, cnota służąc nadewszystko towarzyskości, staje się nalural-nćm dobrem człowieka i przyczynia się do jego szczęśliwości, tak jak występek jest dla niego źródłem zbrodni i nieszczęścia.

Stan towarzyski tak jest człowiekowi wrodzony, iż on żyje w nim po większćj części zjedućj pochodząc rodziny; wszyscy są sobie sprzymierzeńcami, krewnemi i braćmi. Najbardzićj nawet barbarzyńscy czują dobrodziejstwa towarzyskiego zjednoczenia; pięć narodów kanadyjskich połączyły się w sławny związek: dowodzi to pewnej zręczności czyli przezorności politycznćj.