scandjvutmp1aa01

386

źnych okolicach Ameryki. Kartofle szczególniej dostały się nam z Peru; tatarkę (polygonum fagopyrum) przenieśli do nas z Azyi mniejszej Saraceni, po których jeszcze to ziarno zatrzymało imię u Francuzów. Wschodowi od dawna winniśmy wiśnią, cytrynę i większą część naszych drzew i krzewów owocowych, oliwę, morwę, włoski orzech, migdał, kasztan, dąb (querc;ts aesculus i bellota) ze słodką, jadalną żołędzią, figę, i t. p.; dla tego teź wiele gatunków tych drzew nie mogą się utrzymać za 40° szerokości.

A nadto, natura pomnożyła w zimniejszych klimatach rośliny mączne, suche owoce, kasztan, buczynę, laskowe i włoskie orzechy, groch i fassolę, lub korzonkowe warzywa, aby je mogli ludzie przechowywać sobie na pokarm przez zimę; kiedy tymczasem w gorących pasach ziemi i u nas w czasie letnim wydaje kwaskowate, soczyste, chłodzące owoce (wiśnie, poziomki, agrest, porzeczki, melony, i t. p ). Na rozpalonych, suchych gruntach afrykańskich rozmnaża rozmaite z rodzaju malwy, portulaki, gatunki odwilżające, jako tćż gatuuki rośliny hibtscus kurzćj stopy, i innych z grubemi, soczystemi liściami, a szczególniej gatunki dyn i.

Przeznaczając większą część trawiastych zbóż i roślin strączkowych dla klimatów umiarkowanych, natura, wskazała tćm samem stosowny dla tych krajów rodzaj uprawy; na pola dla człowieka dała pszenicę, żyto, jęczmień, i t. p., a na łąki i pastwiska dla bydła przeznaczyła koniczynę i trawy. Ludy więc rolnicze, a zatćm najlepiej rządzone i ucywilizowane na ziemi, będą mieszkańcami owych pośrednich krajów, gdzie podział gruntów, własność rodzących się na nich przez pracę owoców, dają początek większćj części praw; dla tego to starożytni Grecy wyobrażali Cererę prawodawczy-nią wspartą na lemieszu pługa i uwieńczoną kłosami. W Indyjach zaś i najgorętszych krajach, gdzie suche grunty wcale niezdatne są do rozmnażania naszych zbóż trawiastych, gdzie nie widać owćj roskosznej naszych łąk zieloności, tam mówię, już to siać trzeba ryż na gruutach wodą zalanych, albo powierzać ziemi ziarno dury, kuzkuzu, kukuruzy, których wzrost susza często wstrzymać może; wtedy wynagradzają mieszkańców swemi owocami palmy, banany, figi lub korzonkami bataty i manioku. Mnićj więc potrzebna uprawa