0029

Co się tyczy tekstów relacji, to tutaj.— zgodnie z zasadami ich publikowania — ingerencja wydawcy była bardzo powściągliwa. Generalnie biorąc, ograniczała się ona do poprawienia błędów gramatycznych, ortograficznych i — w jaskrawych wypadkach — do ulepszenia składni w celu zachowania poprawności języka. W tekstach, w których występowały skróty nazewnictwa wojskowego, rozwinięto je. Ujednolicono także pisownię innych skrótów. Przyjęto również jednakową formę zapisu dat. W pewnych relacjach musiano dokonać niezbędnych ulepszeń formalnych, wybijając poszczególne akapity lub daty dzienne. Oczywiste błędy dotyczące faktografii sprostowano w odsyłaczach. Drobne błędy, takie jak na przykład pomyłki w określaniu kalibru dział, stopni wojskowych itp., poprawiono bez zaznaczania. W większości wypadków zachowano oryginalne tytuły relacji, jedynie tam, gdzie brak było tytułu lub w wypadkach zamieszczenia fragmentów relacji, tytuły pochodzą od wydawcy. Tytuły te ujęte są w nawias klamrowy w spisie treści.

Na ocenę wartości merytorycznej relacji składają się przede wszystkim dwa elementy: osoba autora i czas powstania relacji.

Spośród 29 zamieszczonych w tomie sprawozdań z walk i relacji 19 napisali oficerowie, w tej liczbie 6 relacji pochodzi od oficerów rezerwy. Podoficerowie są autorami 8 relacji. Dwie relacje napisali podchorążowie marynarki.

Dążeniem każdego wydawcy wspomnień żołnierskich jest zamieszczenie w nim relacji ludzi, którzy sprawowali funkcje dowódczo-sztabowe. Zazwyczaj są to — co jest oczywiste — oficerowie starsi stopniem, kierujący określonym odcinkiem walk. Mają oni ze względu na wykonywane funkcje najlepsze rozeznanie w całokształcie toczonych działań, znają założenia operacyjno-taktyczne własnych sił i dowodzą w polu lub na morzu podległymi oddziałami czy zespołami okrętów. W zbiorze zamieszczono jedynie relację jednego z dowódców szczebla operacyjno-taktycznego, gdyż poza kontradm. J. Unrugiem i kmdr por. A. Mohuczym żaden z oficerów Dowództwa Floty, Morskiej Obrony Wybrzeża, czy Eejonu Umocnionego Hel nie pozostawił relacji⁶⁴.

Wszystkie zamieszczone w zbiorze relacje pochodzą ze zbiorów krajowych.

Zdecydowana ich większość znajduje się w zbiorach Wydziału Historycznego Zarządu Politycznego Marynarki Wojennej i Archiwum Marynarki Wojennej. Pojedyncze relacje udostępnione zostały przez Centralne Archiwum Wojskowe, Wojskowy Instytut Historyczny oraz Archiwum Zarządu Okręgu ZBoWiD w Gdańsku⁶⁵. Jedna relacja, mianowicie S. de Walaena, została wydrukowana już wcześniej.

⁶⁴ Książka W. Steyera: Samotny półwysep nie jest relacją w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz zbiorem — nader wartościowym — opisów przeżyć wojennych dowódcy Rejonu Umocnionego Hel, podanych w formie zbeletryzowanej.

⁰⁵ Miejsce przechowywania relacji oznaczono przez podanie w nawiasie za naz-

30