044

44 Tworzenie świata

Inna z kolei grupa popierała roszczenia rodziny Proroka do władzy. Ta koncepcja mogła przybierać wiele różnych form. Na dłuższą metę najważniejsza okazała się ta, która uznawała Alego i całą linię jego potomków za prawowiernych przywódców społeczności, czyli imamów. Wokół tej idei skupiały się inne; niektóre z nich zostały wniesione z religijnych kultur podbitych krajów. Uważano, że Alemu i jego dziedzicom została przekazana przez Mahometa pewna specjalna cecha ducha i wiedza o ukrytych znaczeniach Koranu, przez co w jakimś sensie byli kimś więcej niż zwykli ludzie. Jeden z jego potomków ma się pojawić, by zainaugurować panowanie sprawiedliwości. Oczekiwanie na nadejście mahdiego, „prowadzonego”, pojawiło się we wczesnych dziejach islamu. W roku 680 drugi syn Alego, Al-Husajn, przeniósł się do Iraku z małą grupką krewniaków i zwolenników, mając nadzieję, że znajdzie poparcie w Al-Kufie i jej okolicach, dostał zabity podczas walk w Karbali w Iraku, a jego śmierć stała się dla zwolenników Alego (szi’at Ali, czyli szyitom) okazją do demonstracji sił w formie widowisk, przywołujących pamięć o męczeństwie. Kilka lat później doszło do kolejnego buntu zwolenników Muhammada Ibn al-Hanafijji, również syna Alego, chociaż jego matką nie była Fatima,

W pierwszych dekadach VIII wieku władcy umajjadzcy podjęli próby rozprawienia się z różnymi formami opozycji, a także z wewnętrznymi kłopotami związanymi z zarządzaniem tak wielkim i zróżnicowanym imperium. Udało się im umocnić podstawy podatkowe i militarne swojej władzy, a przez jakiś czas nawet stawić czoło kilku większym buntom. Ale w późniejszym okresie, w latach czterdziestych VIII wieku, ich władza nagle się rozpadła w obliczu innej wojny domowej i koalicji ruchów mających różne cele, choć połączonych wspólną opozycją wobec Umajjadów. We wschodnich prowincjach imperium, szczególnie zaś w Churasanie, ruchy te były silniejsze niż na zachodzie, zwłaszcza wśród niektórych grup arabskich imigrantów ulegających asymilacji z miejscowymi społecznościami irańskimi, a także wśród irańskich „klientów”. Podobnie jak gdzie indziej, również i tam upowszechniał się szyizm, chociaż nie był w żaden sposób zorganizowany.

Bardziej efektywny typ przywództwa wywodził się z innej gałęzi rodu Proroka, a mianowicie potomków jego stryja Al-Abbasa, TWierdzili oni, że syn Muhammada Ibn al-Hanafijji przekazał im prawo do sukcesji. W swoich rezydencjach rozmieszczonych na skraju Pustyni Syryjskiej stworzyli organizację, której centrum stała się Ał-Kufa. Jako swojego emisariusza wysłali do Chura-sanu człowieka o niejasnym pochodzeniu, prawdopodobnie wywodzącego się z irańskiego rodu: Abu Muslima. Z dysydentów arabskich i innych udało mu się stworzyć armię i koalicję, a następnie pod czarnymi sztandarami, które stać się miały symbolem tego ruchu, wszcząć rewoltę w imieniu członka rodu Proroka. Nie stwierdzano, którego konkretnie, co sprawiło, że poparcie dla ruchu