121

Pr zbiec J**l red pruł dr lubJ K. PlirownlcKgo"Podstawy toksybuk^i*. 'K\«r«.r*i 3006. ISBN k.V->i;h-.ł|>2 0 C by WNT

w której czas i jest podniesiony do potęgi u (współczynnik wyznaczany doświadczalnie). Ten sposób opisu wydalania znalazł szerokie zastosowanie w przypadku metali dwuwattościowych, wykazujących metabolizm zbliżony do wapnia (Sr. Ba. Ra. Pb), których wspólną cechą jest zdolność tworzenia depozytów w kościach

Wprowadzony powyżej uproszczony podział charakteryzuje losy trucizny w ustroju, ale me dostarcza żadnych informacji o samej szybkości wydalania Umożliwia natomiast sprecyzowanie, co można rozumieć pod tym pojęciem w zależności od losów ciała obcego w ustroju

Podstawą wszystkich modeli kinetycznych jest tzw. układ m teloprzedziało-ht. za jaki uważa się cały organizm. Substancja wprowadzona do ustroju, w zależności od swoich właściwości, zatrzymuje się w ustroju w różnych miejscach, tzw. przedziałach (ang. compartmeM).

Niektóre substancje są wiązane przez białka krwi i znajdują się przez pewien czas w osoczu krwi. inne (rozpuszczalne w w'odzic) znajdują się w płynach ustrojowych bogatych w wodę.

W modelach kinetycznych przedział A jest to przedział sz\Mov,ynuenny, nazywany też czasem centralnym lub ogólno*ymiennym. Przedziałowi temu może odpowiadać: osocze krwi tobjętość całkowita krwi * 5 dm’), cały płyn pozakomórkowy t a= 15 dm¹). cały płyn ustrojowy < % 40 dm^ł(. Ze wzrostem wielkości (tzn. objętości) przedziału maleje szybkość wymiany. Objętość przedziału A bywa nazywana też ..pozorną objętością dystrybucji" i oznaczana kj.

Przedział wolnowymienny B jest to takie miejsce w ustroju. w^r którym substancja ulega nagromadzeniu Klasycznym przykładem takiego przedziału jest tkanka tłuszczowa dla substancji lipofilnycli (np. nitrobenzen) Dla leków występujących w dwóch formach: związanej i niczwiązancj z białkami forma związana może być uważana za przedział B Dla selenu białka krw i wiążące ten pierwiastek można uważać za przedział B. Znane są również narządy działające jako przedziały wolnowymienne, np. dla kadmu wątroba, dla rtęci netki. dla ołowiu - kości. Należy jednak podkreślić, ze zatrzymywanie narządowe mc zawsze daje się opisać matematycznie za pomocą prostych modeli

Wydalanie substancji z. organizmu następuje głównie dwiema drogami: z moczem i z powietrzem wydychanym. Wydalanie z powietrzem wydychanym zachodzi tym łatw iej, im substancja jest bardziej lotna i im większy jest współczynnik podziału tej substancji pomiędzy powietrze i wodę. Na przykład w przypadku benzenu ok 40% wchłoniętej dawki ulega wydaleniu z powietrzem wydychanym, bo jest on łatwo lotny (temp. wrz. 80°C) i charakteryzuje się dużym współczynnikiem podziału powictrze/woda, wynoszącym aż 3 10 '. Jeżeli współczynnik podziału jest mniejszy niż 1 10 \ nic należy oczekiwać wydalania z pow ietrzem wydychanym Wydalanie zachodzi wtedy głównie z moczem Ta droga wydalania jest najbardziej istotna z toksykologicznego punktu widzenia, ponieważ mocz jest najczęstszym materiałem do badań.

5.2. MODELE KINCTYCZNC 121