2009 01 01 4653

O. W v.*il iwi S. J. IXjI!v l’A»nw    ^ujw 2U)7

ISBN *7P*y4\-l$}H-\ C by WN PWN 2W0

6.1. Źródła aerozoli — dokładniejsza analiza

się głównie z. aerozoli, których prekursorami były siarczany(YI) i są w pierwszym rzędzie odpowiedzialne za widoczne zamglenie. Występują również gruboziarniste cząstki

0    rozmiarach 1-10 pm oraz cząstki olbrzymy (> 10 pm). które pochodzą z gleby

1    rozpylania soli morskiej. Podczas gdy większe cząstki stanowią istotną część masy aerozolu, jest ich stosunkowo niewiele i wywierają niewielki wpływ na aktualny wygląd zamglenia.

Zamglenie rozpościera się nad dużą powierzchnią, rozciągając się na długości 800-1300 km i na wysokości poniżej 9 km z maksimum stężenia na wysokości 4-5 km. Podano, że skład średniego zamglenia arktycznego w okresie od stycznia do kwietnia jest następujący: 2 pg • m ¹ SOj~. 1.0 pg • m połączeń organicznych (nieokreślonych). 0,3-0,5 pg • m^-? sadzy i mniejsze stężenia innych substancji, a także kilka pg • m^-3 wody.

W okresie od maja do listopada występują warunki, w których to zamglenie jest 20-40 razy mniejsze, a obecne w nim aerozole składają się głównie z nawiewanego pyłu i cząstek soli morskiej.

Organiczne zarodki kondensacji

Reakcje tworzenia się smogu (rozdz. 4) stanowią przykład złożonych piocesów kondensacji prowadzących do powstania ciekłego aerozolu. W wyniku podobnych reakcji tworzą się pewne organiczne zarodki kondensacji, głównie w procesach naturalnych. Dobrym tego przykładem jest zamglenie, które rozwija się nad terenami gęsto zalesionymi w czasie ciepłych, letnich dni. Terpeny i zwiąki pokrewne mają małe masy molowe i są syntezowane przez liście i szypulki rozmaitych roślin. Połączenia te są względnie lotne, są więc uwalniane do atmosfery, co objawia się przyjemnymi zapachami, charakterystycznymi dla lasów. Jeden z terpenów — a-pinen, uwalniany jest przez drzewa iglaste, łącznie z sosnami, świerkami i jodłami. Jego stężenie w leśnej atmosferze wynosi 0.1-50 ppbv (0,5-300 pg • m *).

«-pincn

Drzewa zrzucające liście, takie jak wierzba, dąb. topola i osika, uwalniają głównie izopren. Stwierdzono, że jego stężenie zawarte jest w granicach od I do 10 ppbv (od 3 do 30 pg • m“³). Szybkość uwalniania tych i innych związków zależy od gatunku drzewa i osiąga maksimum w porze dziennej i w odpowiednio wysokiej temperaturze.

ch₂=c—ch=ch₂

CHj

izopren

Zarówno izopren. jak i terpeny wykazują wysoką reaktywność w fotochemicznych reakcjach utleniania, które są bardzo podobne do procesów prowadzących do powstawa-