52

Interesującym wrażeniem dla starszych uczniów, w okresie dojrzewania i później, może być zabawa własnymi narządami płciowymi. Masturbacja jest takim samym osiągnięciem jak każde działanie, nad którym dziecko uzyska kontrolę i potrafi je wykorzystać dla własnej przyjemności. Należy więc ją traktować dokładnie w taki sam sposób jak inne działania dziecka nakierowane na własne ciało na tym poziomie rozwoju. W żadnym wypadku nie należy dziecka karać za masturbację. Stosowanie kar w stosunku do osób głęboko upośledzonych jest poważnym błędem w sztuce. Możemy blokować masturbację, na przykład przez wkładanie obcisłych majtek, ale tylko wtedy, gdy jesteśmy razem z uczniem i dostarczamy mu innej formy aktywności i stymulacji. Nie wolno w żaden sposób blokować masturbacji poza zajęciami, na przykład w' nocy. Tym zjawiskiem nie należy się przejmować także z tego powodu, że dotyczy ono nie tylko osób z upośledzeniem umysłowym. Określanie norm moralnych w tym zakresie może być usprawiedliwione u osób sprawnych umysłowo, ale przenoszenie tych norm na osoby upośledzone umysłowo wydaje się całkowicie nieuzasadnione.

PODSUMOWANIE

Każde zachowanie, nad którym uczeń uzyskuje kontrolę, jest jego osiągnięciem. Nawet niewielkie ruchy językiem albo głową są rozwojowym sukcesem. Rolą nauczyciela jest pomaganie dziecku w uczeniu się odczuwania własnego ciała i w poszerzaniu obszaru kontroli ruchowej. Przygotowując dziecko do zrobienia następnego kroku w kierunku lepszej komunikacji i manipulacji, koncentrpjemy się na dłoniach dziecka oraz na budow-aniu wspólnego pola uw'agi.

Szczególne znaczenie może mieć pozytywne wzmocnienie interakcji „twarzą w twarz”.

BIBLIOGRAFIA

1.    A. Brzezińska, G. Lutomski (red.), Dziecko w świecie ludzi i przedmiotów, Poznań 1994.

2.    J. Czochańska (red.), Neurologia dziecięca, Warszawa 1990.

3.    G. Doman, Jak postępować z dzieckiem z uszkodzeniem mózgu, Poznań 1996.

4.    N. R. Finnic, Domowa pielęgnacja małego dziecka z porażeniem mózgowym, Warszawa 1994.

5.    T. Hellbriigge, 1. H. Von Wimpffen, Pierwsze 365 dni życia dziecka, Warszawa 1992.