54
Organizacja i iblabinok służb policyjnych na aemach polskich w latach 1795-1913
i skarbową (pobór podatków), pctnil też funkcje policyjne i sądowe. Zdarzało się, że na to stanowisko wyznaczano nie tylko właścicieli ziemskich, ale również dzierżawców, plenipotentów czy też opiekunów nieletnich. W wielkich dobrach ziemskich powoływano wójta generalnego. Taką funkcję w ordynacji zamojskiej pełnił ordynat Stanisław Zamoyski, mając rządców kluczowych za zastępców.
Od początku istnienia Księstwa Warszawskiego próbowano stworzyć polską żandarmerię wojskową, mając za wzorzec służbę wojskowo-policyjną Francji, utworzoną w czasie wielkiej rewolucji w 1791 roku. Jednak do 1812 roku nie udało się tych planów zrealizować, i to z powodu sprzeciwu dowództwa wojsk francuskich stacjonujących w Księstwie.
Dopiero 1 lipca 1812 roku, już po rozpoczęc iu wojny z Rosją, Napoleon wydał rozkaz utworzenia polskiej żandarmerii na terenie guberni litewskich (wileńskiej, grodzieńskiej, mińskiej i białostockiej). Artykuł 13 w ymienionego dokumentu głosił, że: „Żandarmerya będzie odbywać służbę policyjną, dodawać pomoc wojskowym władzom cywilnym, aresztować włóczęgów, maruderów i /biegów', do jakiejkolw iek bądź armii należących"1'.
Generał Stefan Grabowski, który stanął na czele oddziałów żandarmerii od początku borykał się z naborem, gdyż miejscowa szlachta z rezerwą odniosła się do nowej, tym razem francuskiej, okupacji. Dlatego zwrócił się z odezwą zachęcającą Polaków do podjęcia służby, odwołując się do ich uczuć patriotycznych.
„Zbawca ludów Wielki Napoleon gromiąc nieprzyjaciół naszej ojczyzny zwycięskim orężem, nie przypomniał nawet o wewnętrznym obywateli pobycie, ustanawiając korpus żandarmeryi, tak poważny i tak wielkie za sobą pociągający pożytki Udział ten honoru wam się szczególniej dostał. Wy to. pr/ezacna litewska szlachta, dostąpiliście tego zaszczytu, iż będąc tarczą bezpieczeństwa obywateli, zastępujecie już. miejsce weteranów, którego przelewem tylko krwi i nieskażoną cnotą doku
pić s»ę można...
W trakcie wycofywania się wojsk napoleońskich w 1813 roku rozpoczęto formowanie oddziałów żandarmerii na terenie Księstwa Warszawskiego. Udało się je zorganizować tylko w niektórych departamentach (warszawskim, kaliskim, krakowskim, radomskim).
B. Gcmbarzewiki. Wepio MMe UC7-UH, Warszawa 1912, * 298.
Cyt. za: k Bdcikowski, jbutdarmena pa&ta pizj WieHuj Armii, .Polska Zbroru*' 1923, nr 81.
F* Ite!ix iLibrary Reader
Wyszukiwarka