57

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009

ISBN 978-83-61408-68-0.0 by WAiP 2009

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009

ISBN 978-83-61408-68-0.0 by WAiP 2009

Spis treści    Notatki

Metodologia nauk - rozumień*, struktura i zakres 115

Kryteria te powinny stanowić zakres badania pracy, interesujący pedagoga pracy.

Motywy jako istotna kategoria przygotowania i przydatności zawodowej są przedmiotem badań również psychologa oraz socjologa, a także technologa, bowiem czynniki te wyzwalają zaangażowanie pracownika w proces pracy, którego wynikiem może być sukces zawodowy wyrażony usprawnieniem procesu pracy, wyróżnieniem, indywidualną nagrodą lub często awansem na wyższe stanowisko. Gratyfikacje te dają nie tylko satysfakcję, ale również uznanie zawodowe, przekształcone w społeczny wymiar określony mianem prestiżu zawodowego czy społecznego.

Jak zatem badać pracę, jakie dobierać metody, jaką posługiwać się metodologią badawczą?

Odpowiedzi dostarczają poniższe rozważania.

4.2. Metodologia nauk - rozumienie, struktura i zakres

Słownik wyrazów obcych (1983, 2003) wywodzi znaczenie słowa metodologia z języka greckiego: methodos - badanie i logos - mowa, słowo, wypowiedź, wiadomość, rozprawa. Jest to:

„znawstwo historyczne, analityczne, krytyczne i normatywne metod badań naukowych, budowy systemów naukowych, wyrażenia i utrwalenia nauki".

Metodologię jako naukę postrzegał również Tadeusz Kotarbiński (1961, s. 257 i nast., s. 513), wyróżniając trzy jej wymiary: logiczny, prakseologiczny, epistemo-logiczny. Wymiar logiczny metodologii postrzega ją jako naukę o rozumowaniu, dociekaniu sposobów przeprowadzania operacji umysłowych.

W wymiarze prakseologicznym rozpatruje się metodologię w kategoriach czynności, które stanowią podstawę wykonywania pracy, a w procesie badawczym obserwację ich wykonywania oraz pomiaru (Kotarbiński, 1961, s. 513 i nast.).

Ujęcie epistemologiczne z kolei dowodzi, że metodologia jest „nauką o naukach, nauką o zasadach budowania systemów naukowych" (Kotarbiński, 1961, s. 513 i nast.).

Powyższe idee metodologii znalazły odbicie w pracach Józefa Pietera (1967), Stefana Nowaka (1970), Heliodora Muszyńskiego (1971) - podzielających w części lub całości poglądy Kazimierza Ajdukiewicza (1949, 1975) i Tadeusza Kotarbińskiego (1961) - podobnie jak i Jana Apanowicza (2003). Ten ostatni, definiując metodologię „jako naukę o czynnościach poznawczych badań naukowych oraz wytworach poznawczych tych czynności” (Apanowicz, 2003, s. 9), konstruuje model tej nauki (rys. 20).

116    Rozdział 4. Metody badania pracy w interdyscyplinarnym układzie

Rysunek 20. Metodologia nauk (na podstawie: Apanowicz, 2003, s. 10)

Rysunek 20 ukazuje metodologię nauk w nurcie naukoznawczym oraz badawczym. Te nurty pozostają bliskie poglądom Ajdukiewicza (1975) i wyodrębniają nauki apragmatyczne i pragmatyczne oraz metodologię ogólną i szczegółową. W tej systematyce konieczne jest zdefiniowanie ich zakresu. Nauki apragmatyczne wyznaczają trwałe, niezmienne elementy naukowe, takie jak: pojęcia, twierdzenia, teorie i prawa naukowe, wyrażone słownie (definicjami) lub za pomocą odpowiednich symboli, wzorów, danych wielkości oraz istniejących zależności między naukami, które pozwalają budować strukturalny system nauki.

Aspekt metodologiczny nauk apragmatycznych wyraża metodologia ogólna (rys. 21), która zajmuje się sposobami uzasadniania twierdzeń i metodami konstrukcji systemów naukowych. Wypracowuje ona ogólne pojęcia metodologiczne, do których można zaliczyć np. wnioskowanie i uogólnienie, dedukcję i indukcję, definicję i klasyfikację. Inne obszary problemowe metodologii ogólnej to sposoby uzasadniania twierdzeń, metody konstruowania systemów naukowych, a także metody stosowane w badaniach naukowych.