60

Spis treści    Notatki

+

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2(X)9 ISBN 978-83-61408-68-0. €> by WAiP 2009

Metodologia nauk w nurcie ruukonuwcrym    121

łeczności i określająca zasady oraz nakazy postępowania, których naruszanie zagrożone jest karą. Cechy te sprawiły, że wiedza prawnicza poprzez swoją ścisłość, przydatność, użyteczność, powiązanie z państwem i społeczeństwem, a także poprzez łączenie różnych elementów społecznych, gospodarczych, kulturalnych była i jest racjonalną wiedzą naukową.

Zakres wiedzy naukowej tworzą wiedza potoczna, techniczna, medyczna, prawna, artystyczno-literacka, a także spekulatywna oraz irracjonalna, ujęte w dziedziny, dyscypliny i specjalności naukowe. Wiedzę tę cechują komunikatywność, sprawdzalność oraz intersubiekty wność. Ta ostatnia cecha charakteryzuje wiedzę irracjonalną, czyli wiedzę nieuchwytną dla rozumu i sprzeczną z rozumowaniem, a wynikającą z intuicji, która nie posługuje się ścisłymi metodami, technikami i narzędziami badawczymi, tylko pozoruje naukę, wykorzystując naukowe sformułowania. Współcześnie kojarzona jest z marzeniami, myśleniem intuicyjnym. Również trudna do wyjaśnienia jest wiedza spekulatywna. Opiera się ona na mitach i systemach spekulatywnych filozofii i religii (np. cuda nadprzyrodzone).

4.3.2. System wiedzy (nauki) - rozumienie i klasyfikacja

Wyodrębnione grupy wiedzy mają różny charakter, przy czym najcenniejsza jest wiedza naukowa (epistome), która dostarcza informacji ścisłych, pewnych oraz ogólnych (Such, Szczęśniak, 1997). Informacje te wyrażone w postaci faktów, pojęć, praw, teorii, technik, zasad etycznych (Niemierko, 1998, s. 420, por. Baraniak, 2006, s. 62-64) ilustrują stan wiedzy w danej dziedzinie, dyscyplinie czy specjalności naukowej (rys. 24).

Rysunek 24. Struktura stanu wiedzy (model własny)

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009 ISBN 978-83-61408-68-0, © by WAiP 2009

122    Rozdział 4. Metody badania pracy w interdyscyplinarnym układzie

Z rysunku 24 wynika, że treściowy stan wiedzy jest pojęciem wieloznacznym, wyznaczonym przez struktury, na które składają się:

1.    Fakty - rozumiane jako stany rzeczy i zdarzenia określone w czasie i przestrzeni. Do nich można zaliczyć m.in. wydarzenia historyczne określone w czasie, miejscu i przestrzeni, a także zbiory wytworów człowieka pracującego, jego narzędzia stosowane w procesie pracy (rys. 10).

2.    Pojęcia - definicje wyrażające istotę charakterystycznych rzeczy, zjawisk czy procesów opisujących ich właściwości charakterystycznymi cechami, wyrażeniami i wielkościami, słowami, wzorami czy jednostkami zgodnymi z aktualnie obowiązującym układem miar i jednostek.

3.    Prawa - odzwierciedlające uzasadnione i potwierdzone badaniami relacje i zależności między stanami rzeczy, zjawisk i zdarzeń.

4.    Teorie - opisane systemami twierdzeń, pojęć i hipotez logicznie i czasowo powiązanych z obszarami poznawczej rzeczywistości (Gnitecki, 1991; Ornstein i Hunkins, 1998).

5.    Techniki - mające swe źródło w behawioryźmie, które odnoszą się do sfery działaniowej, czyli różnych kategorii czynności (np. rys. 7) wykonywanych przez człowieka (Nowacki, 1971 1976,2004 a. 2004 b), ich projektowanie, organizowanie, sprawdzanie i ocenianie.

6.    Strategie - działania łączące aspekty teoretyczne i praktyczne w wypracowywaniu rozwiązań stosowanych w różnych obszarach działalności człowieka, np. produkcyjnej, badawczej, dydaktycznej, naukowej itp.

7.    Zasady etyczne - identyfikowane z normami i zaleceniami moralnymi, które ułatwiają funkcjonowanie człowieka w życiu codziennym, w szkole, w zakładzie pracy. Ten ostatni obszar dotyczy zasad postępowania w zawodach. Jest opisywany kodeksami, tekstami ślubowań, wyznaczając sposoby postępowania i zachowania człowieka w wyuczonym, a często i wykonywanym zawodzie, a mającym odbicie w kwalifikacjach społeczno-moralnych.

8.    Przekazy estetyczne - wyznacza je idea piękna, odnoszona nie tylko do człowieka i jego wyglądu, ale również otoczenia oraz działania w miejscu pracy, stanowiska, ładu i porządku na nim oraz wytworu finalnego (efektu pracy) rozumianego w kategoriach artystycznego wymiaru każdej działalności człowieka, porównywanej z normą opisującą cechy wytworu, jego kształt, model, a także zachowania i postawy pracownika na stanowisku pracy.

Cztery pierwsze kryteria stanu wiedzy - fakty, pojęcia, prawa i teorie - gwarantują obiektywne treściowo poznanie danej rzeczywistości. Aspekt czynnościowego jej poznawania odbywa się w działalności naukowo-badawczej, przy zastosowaniu odpowiednich metod i narzędzi badawczych, których wyniki służą weryfikowaniu i przedstawianiu sądów oraz formułowaniu twierdzeń (rys. 25).