60

kład po margarynach, kremach, słodyczach. Zabawki mobilne powinny mieć różne wielkości, kształty, barwy, faktury i wydawać różne dźwięki. Należy także pamiętać o tym, aby dziecko miało za co chwycić tę zabawkę.

Aby zwiększyć atrakcyjność zabawki najlepiej będzie powiesić ją nie na sznurku, ale na gumie. Z moich obserwacji wynika, że dzieci mogą się taką zabawką bawić bardzo długo. Należy zachęcać rodziców, aby robili podobne zabawki i wieszali je swojemu dziecku. Jest to dobra metoda na ząjęcic czymś dziecka, a więc jest wygodna dla rodziców. Może zastąpić oglądanie telewizji stosowane jako sposób uspokajania dziecka. Gorąco polecam. Zabawki po jakimś czasie dzieciom się nudzą, a więc należy je wymieniać.

Nauczanie behawioralne

U dzieci z głębokim upośledzeniem umysłowym możemy zastosować nauczanie behawioralne. Można je wykorzystać także u dzieci niezdolnych do manipulacji. Jednak naprawdę dobre efekty przynosi ono w nauczaniu dzieci już manipulujących.

Nauczanie behawioralne opiera się na bardzo prostej zasadzie polegającej na tym, że każdy człowiek (i nic tylko) jest zainteresowany powtarzaniem działań dostarczających przyjemności i unikaniem takich, które przynoszą przykrość. Ucząc w ten sposób, posługijemy się nagrodami i karami (karą może być także brak nagrody). W trakcie terapii często spontanicznie nagradzamy dziecko, jeżeli wykona coś poprawnie, zgodnie z naszymi zamierzeniami. Możemy jednak tego typu oddziaływania usystematyzować i stosować świadomie. Nauczanie behawioralne stanowa bardzo ważny składnik terapii dzieci z głębokim upośledzeniem umysłowym. Jestem świadomy, że tego typu metody budzą sprzeciw niektórych nauczycieli, którzy widzą w nich zagrożenie podmiotowości dzieci. Nie pytamy się przecież dziecka, czego chce się uczyć! Ponieważ jednak w^f wypadku dzieci z głębokim upośledzeniem umysłowym nie możemy tego uczynić i jednocześnie inne metody nauczania są nam niedostępne, uważam, że tego typu nauczanie jest wskazane. Z moich obserwacji wynika, że sprawia ono dzieciom dużo radości, jeżeli jesteśmy z nimi w dobrymi kontakcie. Także podczas tego typu pracy najważniejsza jest relacja uczeń - terapeuta. Nie należy o tym zapominać.

Czuję się zwolniony z obowiązku przedstawienia teorii i metod stosowanych w nauczaniu behawioralnym, pomimo iż uważam, że każdy nauczyciel dziecka głęboko upośledzonego powinien je znać, gdyż książka Ivara Lovaasa Nauczanie dzieci niepełnosprawnych umysłowo - elemen-