64
B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009
ISBN 978-83-61408-68-0.0 by WAiP 2009
B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009
ISBN 978-83-61408-68-0.0 by WAiP 2009
Spis treści Notatki
Psychologia procesów poznawczych (epistemologicznych) 129
poznania, metodologia, historia nauk) oraz nauki systematyczne (nauki o zasadach - ogólna nauka jako metafizyka), a także szczegółowe, np. filozofia przyrody, filozofia ducha (etyka, estetyka, filozofia religii, filozofia dziejów, filozofia prawa).
Kolejną podstawą porządkowania nauk jest metoda ich uprawiania, a zwłaszcza sposób uprawomocniania twierdzeń. Za metody te uważa się indukcję i dedukcję. Pozwoliły one wyróżnić nauki empiryczno-dedukcyjne oraz empiryczno--indukcyjne (zob. Ajdukiewicz, 1950, s. 134 i dalsze).
Nauki aprioryczne charakteryzowane są poprzez twierdzenia, określane mianem oczywistych, stanowiących istotę poznania. Podstawową metodą w naukach apriorycznych jest dowodzenie, a więc postępowanie charakterystyczne m.in. dla matematyki.
Nauki empiryczne, zgodnie z ideą epistemologiczną, to takie, w których do przyjęcia jakiegoś twierdzenia wystarcza wynik, będący zarazem sądem spostrzegawczym (Ajdukiew-icz, 1950, s. 134). W obrębie nauk empirycznych wyróżnione są nauki przyrodnicze i humanistyczne. Do grupy nauk przyrodniczych zaliczono m.in.: fizykę, chemię, mineralogię, astronomię, geofizyk i nauki biologiczne, takie jak np. zoologia, botanika, anatomia, fizjologia itp. W obrębie nauk przyrodniczych prowadzi się badania otaczającej rzeczywistości od strony morfologicznej, fizycznej i chemicznej. Doświadczenia dostarczają wiedzy będącej podstawią „porządku morfologicznego, porządku znaków symbolicznych i porządku moralnego, które pozwalają opisać i zrozumieć świat” (Kijeński, 1998). Doświadczeniami wykorzystywanymi w naukach przyrodniczych są obserwacje, eksperymenty, pomiary. Z kolei do nauk humanistycznych należą: psychologia, socjologia, historia życia gospodarczego, ekonomia społeczna, historia polityczna, historia i teoria kultury duchowej, wr tym: historia i teoria literatury, sztuki, nauki, a także historia i teoria językoznawstwa itp. Nauki te traktują o człowieku i sprawach ludzkich - np. o życiu psychicznym człowieka, na które ma wpływ' nie tylko zdrowie, ale również wytwory kultury duchowej (utwery literackie, zabytki kultury itp.). Wytworami życia psychicznego zajmuje się historia, albowiem postacie historyczne, fakty, wydarzenia nie są zjawiskami fizycznymi, ale wwrosły z ludzkich myśli, uczuć i aktów' woli, są więc w'ytw'orami życia psychicznego. Podobnie stosunki społeczne i ekonomiczne - nie są obojętne dla życia psychicznego ludzi, zatem takie wytwory, jak rzeźby, obrazy, słowfa, budowle historyczne, będące przedmiotami fizycznymi, wyrażają treści ludzkich myśli i uczuć i dlatego zaliczone zostały do nauk humanistycznych.
Nauki humanistyczne przedmiotem swych badań czynią życie psychiczne człowieka, jego wytwory duchowe, a także fizyczne, przy czym rozpatrywane są z punktu widzenia ich związku z życiem psychicznym i w-ytworami duchowymi (Ajdukiewicz, 1950, s. 360). Metodami poznania charakterystycznymi dla nauk humanistycznych są opisy i wyjaśnienia faktów rzeczywistości kulturowej, a także
130 Rozdział 4. Metody badania pracy w interdyscyplinarnym układzie
opis i wyjaśnianie faktów psychicznych, które stanowią wynik doświadczenia wewnętrznego, czyli introspekcji.
Obok klasyfikacji nauk ze względu na ich przedmiot formalny, zdarzenie (cel przedmiotowy) i stosowaną metodę wyróżnić można klasyfikację porządkowania genezy nauk (źródło dopuszczalne w poznaniu lub szczególnie wykorzystane) albo ich typologii. To pierwsze kryterium pozwala zbudować przybliżoną systematykę nauk lub ich opis szeregujący, na podstawie drugiego powstaje bądź opis jednowymiarowy (jeden szereg), bądź wielowymiarowy.
Współczesne systematyzacyjne układy nauk rzadko bywają przeprowadzane według kryteriów epistemologicznych lub metodologicznych. Dostosowywane są one do potrzeb organizacyjnych informacji naukowej czy struktur instytucji naukowych. Przykładem uporządkowania nauk służących potrzebom informacji jest podział CNRS (Centre National de la Recherche Scientifique), który wyodrębnia: matematyką, astronomię, fizykę, fizyką jądrową, struktury materii, chemię, nauki inżynieryjne, nauki o ziemi, biofizykę i biochemię, nauki farmakologiczne, mikrobiologię, patologie, biologię i fizjologię zwierząt, biologię i fizjologię roślin, nauki rolne, humanistykę.
Pełny podział nauki zawiera klasyfikacja NSF (National Science Foundation) przyjęta przez UNESCO, w której wyróżnia się:
■ nauki przyrodnicze: matematyka, fizyka z astronomią, chemia, biologia, geologia, meteorologia i inne,
■ nauki inżynieryjne: hutnictwo i górnictwo, mechanika, budownictwo, elektrotechnika, lotnictwo, chemia, technologia nafty, włókiennictwo, geodezja, technologia ogólna i inne,
■ nauki medyczne: medycyna, stomatologia, farmacja i inne,
■ nauki rolnicze, rolnictwo, leśnictwo i ogrodnictwo, mleczarstwo, hodowla, weterynaria i inne.
■ nauki humanistyczne i sztuka: humanistyka, sztuka, oświata.
Inną klasyfikację nauk, istotną dla edukacji, proponuje Stanisław Kamiński (1981). Przyjmując poznanie wyspecjalizowane jako istotę nauki, kryterium podziału uczynił tzw. desygnaty ilustrujące „układ wyrażeń, struktury systemu wiedzy, konstrukcję logiczną”. Ustrukturyzował naukę ze względu na:
■ formy poznania, takie jak:
- język jako formalny aspekt systemu naukowego,
metoda jako sposób naukowego badania i systematyzowania,
- instytucja jako pewna forma organizacyjna uprawiania nauki.
Wyszukiwarka