68

Spis treści Notatki

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2<X)9 ISBN 978-83-61408-68-0.© by WAiP 2009

Metodologia nauk w nurcie badawczym 137

stanowi element metodyki badawczej, a jej całość otrzymamy po konkretyzacji narzędzi badawczych.

jeśli do tych rozwiązań zostaną dołączone rozważania ogólnometodologicz-ne, np. na temat istoty procedury i jej zastosowania, wówczas metodyka uzyskuje poziom uogólnienia, nawiązuje do rozwiązań metodologicznych ogólnych i zmienia się w metodologię. Decyduje o tym jednakże udział ogólnych rozważań metodologicznych.

Zbiór opisów procedur ważnych dla jakiejś dyscypliny czy jej części będzie również metodyką badawczą, odpowiednio szerszą, o ile nie znajdą się w niej rozważania natury ogólnomctodologicznej.

Do opisu pojedynczej procedury lub ich zbioru - obok nazwy metodyka badawcza - Nowacki (1978, s. 11) proponuje użyć terminu metodologia. W tym sensie metodologia będzie przewodnikiem zawierającym bezpośrednie wskazówki dla badacza, służące sztuce badania naukowego, określające, jakie metody i w jakich dyscyplinach naukowych będą przydane w badaniu pracy.

4.5.1. Charakterystyka wybranych metod badawczych

Poniższy podrozdział zawiera opis wybranych metod badawczych, które mogą być przydatne w badaniu pracy.

4.5.1.1. Obserwacja jest jedną z najstarszych dróg poznania, która znajduje zastosowanie we wszystkich dziedzinach pracy naukowej z wyjątkiem filozofii i nauk aksjomatycznych. Jej istota sprowadza się do zbierania spostrzeżeń, które mogą nabrać charakteru naukowego, jeśli będą prowadzone w sposób systematyczny i planowy w stosunku do przyjętego z góry zadania i w warunkach określonych przez badacza. Dlatego dla celów naukowych obserwujemy w określonym celu, wybieramy te informacje, które są nam potrzebne do poznania danego zjawiska czy sytuacji. Zaletą obserwacji jest to, że w formie klasycznej - poza notatnikiem i ołówkiem - nie wymaga specjalnego oprzyrządowania. Również obserwacje połączone z utrwalaniem obrazu w formie zdjęć lub przezroczy nie wymagają drogich, trudno dostępnych urządzeń. Wystarczają aparaty fotograficzne, magnetowidy czy kamery.

Uwzględniając sposób prowadzenia obserwacji i cele, którym służy jako metoda badawcza, można różnie ją klasyfikować, przyjmując rozmaite kryteria (tab. 19).

+ #■■«->! % r* \4><¥ +

* ^ ♦ ^1

138 Rozdział 4. Metody badania pracy w interdyscyplinarnym układzie

Tabela 19. Typy obserwacji i kryteria ich wyodrębniania (za: Nowacki, 1978, $ 65. z własną adaptacją)

lp.	KRYTERIUM PODZIAŁU OBSERWACJI	RODZAJE OBSERWACJI
1.	treść	całościowa wycinkowa
2.	CMS	systematyczna	ciągła
		dorywcza	okresowa
3.	warunki	w otoczeniu naturalnym	przy regulacji częściowej
		w warunkach regulowanych	w warunkach specjalnych
			w laboratonach
4.	liczba	jednostkowa grupowa
5.	pozycja	zewnętrzna	jawna
		uczestnicząca	ukryta
6.	wyposażenie	zwykłe wzmocnione
7.	faza badan	wstępna główna kontrolna

Szczególnie przydatnymi formami obserwacji dla potrzeb badań naukowych jest systematyczna obserwacja bezpośrednia (uczestnicząca), w której badacz obserwuje zbiorowość, stając się uczestnikiem zdarzenia, notując interesujące go fakty bądź wypełniając przygotowany kwestionariusz obserwacji, lub pośrednia (zewnętrzna), kiedy tzw. obserwator zbiera informację bądź rejestruje interesujące badacza zdarzenia za pomocą sprzętu audiowizualnego. Obserwacja przydatna będzie w badaniu pracy, bowiem pozwala obserwować proces pracy, jej organizację, pracownika, współpracy i współdziałania itp.

4.5.1.2. Zbieranie opinii techniką wywiadu jest metodą badawczą (por. sondaż diagnostyczny), która dostarcza informacji za pomocą wywiadu (Nowacki, 1978, Juszczyk, 1998). Wywiad może być pisemny (ankieta) lub ustny mający formę rozmowy z respondentem, która powinna być przygotowana według określonego potrzebami badawczymi scenariusza. Przyjmuje on wówczas formę wywiadu skategoryzowanego i jest przeciwieństwem wywiadu swobodnego, w którym

Wyszukiwarka