6

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009

ISBN 978-83-61408-68-0.0 by WAiP 2009

Źródła pracy 13

B. Baraniak. Metody badania pracy. Warszawa 2009

ISBN 978-83-61408-68-0.0 by WAiP 2009

Rysunek 1. Poglądy na pracę w nurcie wybranych teorii naukowych (model w'asny)

14    Rozdaał 1. Praca jako kategoria naukowa

fenomenu o charakterze cywilizacyjnym i kulturowym (Furmanek, 2006, s. 15). Jest pochodną aktywności, zarówno umysłowej, jak i działaniowej człowieka. Ową aktywność wyraziło tzw. „oswajanie natury” (Nowacki, 2005, s. 15), coraz śmielsze korzystanie z jej dóbr, czego skutkiem było odchodzenie od życia pierwotnego, prymitywnego, na rzecz bardziej cywilizowanego. Proces ten był możliwy dzięki rozumowi oraz sprawności rąk człowieka i trwa po dzień dzisiejszy. Praca rąk - jak pisze łan z Trzciany (zob. Nowacki, 2005) oparta na zginaniu i rozprostowywaniu „z powodu miękkości połączeń i z powodu stawów - bezboleśnie wykonujących wszelki ruch ręką - dzięki plastyczności palców - sprawia, że człowiek może pisać, malować, lepić, rzeźbić, wydobywać głosy z różnych strun" (Nowacki, 2005, s. 23). Taki czynnościowy charakter miała praca w czasach starożytnych. Niewolnicy wykonywali czynności rolnicze, rzemieślnicze i kupieckie (Nowacki, 1999, 2001, 2007), sprowadzające się do odtwórstwa, a pomijające swobodny rozwój jednostki.

Wyjście poza człowieka pozwala dostrzec nie tylko:

„zasługę rąk w uprawie ziemi, karczowaniu, sadzeniu drzew, budowaniu domów, sporządzaniu różnych nakryć dla ciała (...) bowiem skąd mielibyśmy miasta, zaułki mu-ru, mieszkania, domy, świątynie, gdyby ich nie stworzyła praca rąk? One zjednują nam przyjaźń, znajdują przywileje i pokój. One uwalniają nas od najazdu naszych nieprzyjaciół. One łowią nam pokarm, różnego rodzaju ptactwo, gady i dzikie zwierzęta (...) One drążą głęboko ukryte w ziemi jamy, one odkrywają żyły złota, srebra, miedzi, cyny i żelaza - i przystosowują je do używania oraz pięknie przerabiają na ozdoby. One składają niebianom święte ofiary, one sprawują wszelkie święte obrzędy, one posługują Bogu i ołtarzom" (Nowacki, 2005, s. 23-25 za: łan z Trzciany, 1974),

ale również rozważne działania, dzięki którym człowiek zmienia otaczająca rzeczywistość. Ów aspekt odkryli dopiero przedstawiciele renesansu, a następnie oświecenia, którzy w pracy dostrzegli nie tylko charakter czynnościowy, ale również człowieka jako indywidualności, przyczyniającego się do kształtowania jej nowoczesnego oblicza. Znaczący wkład należy do encyklopedystów, którzy opisali pracę w rzemiośle, wskazując na uzdolnienia i pracowitość (Nowacki, 2005, s. 46, 47) jako właściwości cechujące człowieka i wiodące do sukcesu. Te aspekty to przesłanki do teorii kwalifikacji, głównie społeczno-moralnych. Wątek postaw jako sedno kwalifikacji społeczno-moralnych wyrażają uczeni tego okresu, m.in. Benjamin Franklin (1706-1790).