49

Dlaczego właśnie dłoń jest taka ważna? Ponieważ opanowanie mechanizmów manipulowania dłonią oznaczać będzie nową jakość w rozwoju dziecka - pierwsze formy działania intencjonalnego. Uzyskiwanie przez dziecko zdolności do chwytania jest procesem, który nauczyciel powinien rozumieć i wspomagać go.

W rozdziale poprzednim wspomniałem o konieczności ćwiczenia odruchu chwytnego. Pierwsza bowiem aktywność ręki ma charakter niekontrolowanego przez dziecko automatyzmu. U naszych uczniów, najczęściej, odruch ten, jeśli występuje, to jest bardzo słaby. Także chaotyczne ruchy ramion i palców, jeżeli występują, to mogą mieć niewielki zakres i dynamikę. Ruchy te należy jednak uważnie obserwować. Powinno nas zwłaszcza zainteresować, czy dziecko spontanicznie szuka kontaktu dotykowego. W wielu wypadkach, przy bardzo ograniczonym zakresie ruchów, jakie może wykonać dziecko, tego typu aktywność jest niemożliwa. Dzieci leżą na plecach, a ich ręce niczego nie mogą dotknąć. Spróbujmy więc częściej kłaść dzieci na brzuchu, lub też w takich pozycjach, w których będą mogły dotykać elementy otoczenia.

Wielu naszym uczniów jest potrzebna pomoc w dotykaniu. Prowadząc rękę dziecka, dotykajmy nią przedmiotów o różnej fakturze, twardości, temperaturze, wielkości itp. Możemy do tego celu wykorzystywać materiały naturalne, na przykład żwir, piasek, szyszki, kasztany, drewno itp., oraz sztuczne, metalowe lub plastikowe.

Pierwsza aktywność dłoni polega na „chwytaniu dla chwytania”. Dzieci przez krótszą lub dłuższą chwilę przytrzymują przedmiot, po czym go wypuszczają. Nie próbują włożyć przedmiotu do buzi, ani go zobaczyć. U normalnie rozwijających się dzieci, ale często także u naszych podopiecznych występuje umiejętność wkładania sobie palca, palców lub całej ręki do buzi. Jeżeli nasz uczeń tego nie potrafi, to spróbujmy jego ręką dotykać mu ust i twarzy. Możemy też dotykać rękami dziecka naszej własnej tw^rarzy. Nic zapominajmy, że ze wszystkich elementów otoczenia to właśnie my, ludzie, jesteśmy najciekawszym obiektem, także do dotykania. Bardzo ważnym elementem pracy jest nauczenie dziecka przyglądania się własnym rękom i ich ruchom. Terapeuci, aby ułatwić dziecku to zadanie, w polu jego widzenia umieszcząją ciemne tło (np. ciemną pościel). Dla jeszcze większego wzmocnienia kontrastu można dziecku założyć białe rękawiczki. Do rękawiczek można też przymocować dzwoneczek. Innym pomysłem jest przywiązywanie do przegubów ręki dziecka gumek, które łączą je z zawieszoną nad dzieckiem kontrastową i grzechoczącą zabaw^rką mobilną. Inne pomysły na poszerzenie u dziecka świadomości własnych rąk to: przyklejanie do ręki kaw^rałków taśmy klejącej, papieru, plastra lub owijanie ręki szeleszczącym materiałem, koralikami, sznurkiem itp. Najlepiej stosować te zabiegi naprzemiennie raz