451

A HibUl. IM1U.1 ,Vv»«    :u, r ), buui :uO

ISBN D4H1II ł-7. © l>. »N TOS >*}

14.10 REAKCJE KATALITYC2NE    451

katalizatory platynowe ulegają zatruciu w obecności siarkowodoru lub połączeń arsenu. Truciznami są z reguły cząsteczki ulegające bardzo silnej chemisorpcji na powierzchni katalizatora. Ilości trucizn wystarczające do całkowitego zatrucia katalizatora są jednak tak małe. ze ich cząsteczki mogą pokryć tylko małą część powierzchni. Jeżeli pokrycie cząsteczkami zaadsoibowanymi tylko niektórych części powierzchni prowadzi do całkowitego zahamowania reakcji katalitycznej, to widocznie reakcja odbywa się nic na całej powierzchni katalizatora, lecz tylko na pewnych jej częściach, na tzw. centrach aktywnych. Początkowo sądzono, że rolę takich centrów aktywnych odgrywają miejsca na powierzchni katalizatora wyróżniające się pod względem geometrycznym, np naroża i krawędzie wchodzących w jego skład kryształów, ich submikroskopowc pęknięcia i szczeliny lip Obecnie centra aktywne wiąże się raczej z obecnością określonych pojedynczych atomów lub zespołów atomów na powierzchni katalizatora, które biorą bezpośrednio udział w reakcji katalitycznej. W przypadku katalizatorów kwasowo-zasadowych za centra aktywne uważa się, jak już powiedziano, centra odgrywające rolę kwasów Brpnsłcda (np. kwasowe grupy OH na powierzchni żelu Al.O.-SiO?) lub kwasów Lewisa (np. jony AI^Jt na powierzchni AljOjJ. W innych przypadkach — jak sądzimy — musi to być zespół atomów ułożony w taki sposób, by jego geometria odpowiadała geometrii zaadsorbowancj cząsteczki <np układ atomów na powierzchni metali katalizujących odwodurmeme cykloheksanu odpowiadający kształtowi i rozmiarom cząsteczki tego substratu). Określenie natury centrów aktywnych działających w danym układzie katalitycznym katalizator reagenty należy do istotnych zadań nauki o katalizie.

Procesy kontaktowe odgrywają niezwykle ważną rolę we współczesnym przemyśle chemicznym Opiera się nu niełi produkcja amoniaku, kwasu siarkowego, wodoru z gazu ziemnego oraz przerób ropy naftowej, otrzymywanie licznych produktów potrzebnych do syntezy sztucznego kauczuku, włókien syntetycznych i mas plastycznych.