klsti189

216

IL MOSZYŃSKI: KCLTU&A LODOWA SLOYUN

W północno-wschodniej Afryce (w Abisynji) jest ono pospolite. Ono też, nie zaś szpelc, jak dawniej sądzono ¹, stanowiło zwykłe zboże starożytnego Egiptu. W Europie w okresie pełnego neolitu płoskurnica, jak wynika z licznych znalezisk, musiała być często uprawiana.

Spokrewnione z poprzednią i zewnętrznie do niej podobne jest Tr. dururn Desf. (Tabl. X, fig. 6, 11). W obrębie Słowiańszczyzny hodowla jego kwitnie w południowych krajach: w południowej i środkowej Bułgarji oraz w południowej Rosji. Poza Słowiańszczyzną spotykamy to zboże w typowym zasięgu nadśródziemnomorskim (północno-wschodnia i północna Afryka, południowa Iberja, Sycylja, południowe Włochy, Grecja wraz z wyspami, południowo-zachodnia Azja). Wkracza ono jednak dośó daleko wgłąb Azji środkowej. (Na 24 odmiany pszenic dostarczone Flaksbergerowi z wschodniej części rosyjskiego Turkiestanu, między Tiań-Szaniem a jeziorem Bałchaszem, 14 należało do Tr. vulgare, 3 do Tr. compactum, 2 do Tr. turgidum, 1 do Tr. polonicum, zaś 4 do Tr. durum. Nawet w Chinach śród bezwzględnie tam panującego Tr. vulgare znalazł W. Wagner jakąś odmianę mniej więcej zbliżoną z kształtu kłosów do Tr. durum; coprawda ocena tego autora, jako uskuteczniona na oko, nie posiada decydującej wartości).

Tr. turgidum L. (Tabl. X, fig. 10) ma naogół w Europie, Afryce i Azji zasiąg zbliżony do poprzedniego, z tą jednak różnicą, że w Europie prócz krajów nadśródziemnomorskich obfitują w nie mniej lub więcej niektóre okolice Niemiec i Francji, a w słabszym stopniu także Anglji. Na terytorjum słowiańskiem występuje ta pszenica głównie tu i owdzie na południu, w Bułgarji i na Małorusi. — Niewiadomo mi, czy Tr. turgidum zostało gdziekolwiek wykryte śród znalezisk z neolitu i bronzu, wyjąwszy niepewne ślady w Egipcie, Italji i Szwaj-carji. Co do Tr. durum, to ziarna podobne do ziarn tej pszenicy znaleźć się miały w Troi z okresu bronzu. Do kłosów tej pszenicy podobne są kłosy zboża, pochodzące z pewnego ‘znaleziska w Egipcie, datowanego na 2000 lat przed Chrystusem.

Tr. potonicum L. (fig. 195) całkiem niewiaściwie otrzymało swą nazwę, bowiem w (rdzennej) Polsce nigdy podobno hodowane nie było. Jest to zdaniem niektórych najmłodsza z pośród wszystkich pszenic. Ze Słowian uprawiali ją gdzie niegdzie Małorusini i podobno Serbo-chorwaci; w zbiorze p. J. Obrębskiego (patrz wyżej) nie znalazłem okazów tej pszenicy. Naogół biorąc Tr. polonicum ma zasiąg wprawdzie rozproszony, ale dość podobny do zasięgów obu pszenic poprzednich (południowa Europa, północna i północno-wschodnia Afryka, część Anatolji etc., ślady w Azji środkowo-zachodniej [ob. wyżej]).

216. Przechodzimy do pszenic właściwych. Z nich Tr. vul-gare L., w rozmaitych, jasnych i ciemnych, bezostnych i uostnionych

1

Tak jeszcze F. Hartmann. L’agriculture dans l’ancienne Ćgypte. 1923, str. 48—49. Porówn. z tern J. Percival. The Wheat Plant. 1921, str. 186 i d., 325; A. Wie-demann. Das ałte Agypten. 1920, str. 271.