klsti384

413

ROZDZIAŁ 16. ODZIEŻ

jak się zdaje, wcale lub bardzo mało są używane. Rozpowszechniły się zato na północy, na Białorusi i w Polsce. Bliskie odpowiedniki dla nich znajdujemy w Azji środkowej i zachodniej, zwłaszcza zaś w krajach irańskich i na Kaukazie.

373.1. Czapka barankowa, używana w Polsce, na Małorusi etc. — 2. Czapka filcowa biała, używana na Białorusi. (Wg rycin w zbiorach autora).

Wysokie czapki futrzane nosiły też w niektórych okolicach wło-ścianki słowiańskie. Spotykał się ten strój (nawet letnią porą) śród kobiet na Rusi czerwonej i węgierskiej. Podobnie ubierały się już w XI w. księżne ruskie, przywdziewające czapkę futrzaną na wierzch namiotki. To samo widzimy u mieszczanek i szlachcianek polskich XVII wieku; a do ostatnich niemal dni przetrwał ten strój u ludu na Litwie, gdzie starsze włościanki w dnie uroczyste zimą i latem spowijały głowę i twarz zawojem, kładąc potem na zawój wielką futrzaną czapkę (fig. 374). Identycznie stroją się kobiety w niektórych krajach środkowej Azji (§ 422).

374. Litwinka /. nad granic Kurlandji w zawoj u i czapce. (Wg A. Romera. Tyg. II. r. 1860, nr. 34, str. 365).

428. Czapki sukienne niskie okrągłe o płaskim wierzchu spotykamy przedewszystkiem w Czarnogórzu i krajach sąsiednich. Znamy je jednak i z innych stron Słowiańszczyzny, np. z halickiego Podola (fig. 375). Także niskie dziane inagierki lubelskie mają kształt podobny. Sądząc z ustnej informacji p. J. Smolińskiego, czapki tego rodzaju byłyby znane w Lubelskiem już na początku XV wieku. Mianowicie na fresku z r. 1417, znajdującym się w kaplicy królewskiej na zamku w Lublinie, ma być jakoby m. i. wyobrażona niska okrągła biała z czerwonemi centkami magierka, całkiem podobna do noszonej dziś przez lud lubelski.

Wyższe, zbliżone do fezu czapki filcowe i inne, są również bardzo rozpowszechnione śród Słowian północnych i południowych. Na południu noszą je w niektórych krajach zwłaszcza kobiety, w innych tylko mężczyźni. Nie należy sądzić, aby czapka w kształcie fezu, uważana dziś za charakterystyczny strój turecki, musiała być przyniesiona na Bałkany przez Osmanów. Była ona znana nad Śródziemnem morzem od bardzo dawna; a czapki, używane w starożytnym Rzymie przez uczestników wyścigów, są tak do tureckiego fezu podobne, że niektórzy badacze w nich właśnie widzą punkty wyjścia dla omawianego stroju Osmanów. — Na północy podobne czapki w kształcie uciętego ostrosłupa, zawsze pozbawione jednak chwastu