klszesz240

rozdział 16. taniec 1079

749. Wielkość koła bywa nieraz bardzo znaczna, zwłaszcza jeżeli w danej okolicy panuje zwyczaj, że osoby różnych płci i wieku tańczą razem. Tak jednak jest bynajmniej nie wszędzie i nie zawsze. Są okolice (np. w Macedonii i indziej), gdzie dziewczęta z reguły tańczą oddzielnie od chłopców; są i takie, gdzie młodzież pląsa osobno, wieśniacy w sile wieku osobno, a starsi także osobno. Charakterystyczne jest przy tym i ważne, że nawet tam, gdzie obie płcie biorą udział we wspólnym kole, bynajmniej nie zawsze grupują się parami. Ten szczegół warto by prześledzić dokładnie, wydaje się bowiem, że u Słomian przetrwały ślady, poświadczające stosunkową młodszość łączenia się parami w kole. Wracając jeszcze na chwilę do rozmiarów koła, zaznaczyć należy, że jego wielkość zależna jest oczywiście m. i. w wysokim stopniu od tego, czy tańce odbywają się w dniu mniejszego czy wielkiego święta, na zebraniu włościan z jednej wsi, czy też z paru lub kilku, a nawet z całej okolicy. — W wielu stronach Słowiańszczyzny bałkańskiej wsie — podobnie, jak to jest pospolicie w krajach egzotycznych — mają ustalone zwyczajem place czy miejsca pośrodku siół lub indziej, na których włościanie odprawiają swe pląsy. Zdarza się jednak, że młodzież wykorzystuje latem pierwszy lepszy odpowiedni zakątek, chroniąc się na przykład — całkiem sielankowo — przed palącymi promieniami słońca w cień jakiego rozrośniętego drzewa. Pastusi zaś tańczą oczywiście byle gdzie na górskich łąkach czy halach. Normalnym zjawiskiem jest zarówno na Bałkanach, jak i na Pokuciu, Wielkorusi etc., że grajkowie czy grajek, o ile akompaniują do tańca, stoją lub siedzą pośrodku korowodu. Wodzireja może nie być.

Fig. 246. Korowód bułgarski (choro). Wodzirej i ostatni tancerz trzymają chustki w rękach. Pośrodku miejsca, w koło którego się tańczy, — grajek. Wg ilustracji w zbiorach własnych rysował autor.

Rzecz rozpoczyna się czasem muzyczną introdukcją; urozmaicenia tańca polegają np. na tzw. (na Wielkorusi) „łamaniu" korowodu czyli zaklęśnięciu jednej jego połowy do środka, skutkiem czego ugrupowanie koliste jednorzędowe zmienia się w podkowiaste dwurzędowe, — albo, powiedzmy, na tym, że, jak to bywa i w krajach pozasłowiańskich względnie też pozaeuropejskich, tancerze od samego początku zamiast jednego koła tworzą dwa, przy czym mniejsze znajduje się wewnątrz większego i może się obracać w przeciwnym odeń kierunku, a osoby, z których się ono składa, mogą być zwrócone twarzą w twarz osób, składających koło większe. Podobne ugrupowanie (znane na przykład w Sławonii, Czarnogórzu¹ i indziej)

1

Ob. L. i D. Jankovie, Narodni igrę, s. 70 (Czarnogórze).