Obraz1 bmp

z; w Wl’l YW M'l H I ( /INY

Niektóre grupy nie osiągąją ostatniego cta|>u przez wiele lat, nawet kilka pokoleń. Jed na si| przy tym bardziej „sztywne” (na przykład Ku-Klux-Klan), inne dynamicznie zmie nląją swoje cele i sposoby ich osiągania (na przykład kompanie samochodowe).

7.2.1.3 Dlaczego ludzie dołączają do grup?

Istnieją trzy główne powody dołączania do grup już istniejących i współtworzenia grup nowych. Pierwszy wynika z faktu, że jednostka nie jest w pełni samowystarczalna, a jej przetrwanie jest łatwiejsze w grupie. Podejście to określane jest mianem ewolucyjnego (Iłtiss, 1995). Drugi powód ma charakter psychologiczno-ekonomiczny: włączamy się w te grupy, w których członkostwo zapewnia nagrody i jest mało kosztowne. Jeśli kosz ty okazują się rosnąć przy otrzymywaniu tych samych nagród, a inne grupy nie oferują atrakcyjniejszej alternatywy - zwykle pozostajemy w „starej” grupie. Podejście to wy jaśnione zostało przez Thibaut i współpracowników (1959) w teorii społecznej wymia ny. Trzeci powód do włączania się w grupy tłumaczy się za pomocą koncepcji szans (Maron i in.,1993), zgodnie z którą wybór grupy zdeterminowany jest spostrzeganiem szans na spełnienie ważnych dla jednostki celów i potrzeb: zarobienia pieniędzy, zdoby cia uznania, otrzymania emocjonalnego wsparcia i tym podobnych. Ciekawe, że tę samą szansę, na przykład pozyskanie uznania, jedni odnajdują w grupie wiernych zaangażowanych w działalność charytatywną, inni poprzez stanie się członkami gangu.

7.2.2 Normy grupowe i role w grupie

Aby grupa mogła zrealizować własne cele, musi jasno sformułować oczekiwania co do zachowania jej członków, a także rozdzielić między nich funkcje. Słowem, każda grupa społeczna ustala system norm oraz ról społecznych.

7.2.2.1 Pojęcie, rodzaje i charakterystyki grupowych norm

Potocznie uważa się, że normy sprowadzają się do nakazów zachowań obowiązujących w danej grupie. Jest to tylko jeden z rodzajów norm, który określa się mianem norm po-

Kycina 7.2

Powód zaangażowania się w działalność polityczną może być taki sam jak powód stania się członkiem gangu, czyli spostrzeganie szansy zdobycia uznania ze strony innych członków grupy.

DYNAMIKA (JRUPY 255

winnościowych. Normy grupowe nie tylko dyktują sposób, w jaki członkowie powinni zachowywać w sytuacjach określonego typu, lecz również wskazują, jak zwykle za-i liowują się oni w danych sytuacjach. Wtedy określane są one mianem norm opisowych (Cialdini i in., 1991).

Normy opisowe wskazują, jak członkowie grupy najczęściej (typowo, zwykle) zachowują się w danej sytuacji. Z kolei normy powinnościowe są regułami determinującymi, które zachowania są właściwe w określonej sytuacji.

Normy opisowe

■    Przykłady norm opisowych w różnych sytuacjach

Normy opisowe, czyli typowe (najczęstsze) dla członków danej grupy standardy zachowań, wyrażają się w takich zachowaniach, jak rywalizacja (przejawiająca się na przykład niedzieleniem się innowacyjnymi pomysłami) versus otwartość, współpraca i wzajemne wspomaganie się; rozmawianie w pracy o sprawach prywatnych lub całkowite powstrzymywanie się od jakichkolwiek rozmów na ten temat. Normą opisową dla społeczeństwa jako całości jest z kolei na przykład „lekkie podejście” do rozliczenia podatkowego, czyli po prostu oszukiwanie, lub odwrotnie - bardzo skrupulatne przygotowywanie tego dokumentu, bez jakiegokolwiek ukrywania zarobków lub fałszowania wydatków odliczanych od podatku. Ta ostatnia norma jest powszechna w Stanach, Niemcy z kolei ponoć publicznie wymieniają między sobą rady na temat tego, w jaki sposób można sobie pomóc w zatrzymaniu części zarobków. Normą opisową podczas przyjęcia jest w niektórych środowiskach picie alkoholu do momentu, w którym jeszcze porusza się nogami. Podobnie jest z normą palenia papierosów w pomieszczeniach zamkniętych, z seksualną skromnością wśród „purytanów” czy seksualną swobodą wśród dzieci-kwiatów.

■    Jak wykorzystywać skutecznie normy opisowe?

Wiadomo, że władze prywatnych uczelni w Polsce (i nie tylko w tym kraju) często mają kłopoty ze ściągnięciem na czas semestralnej opłaty za studia. W związku z tym wywieszają długie listy tych, którzy jeszcze nie dokonali wpłaty. Widząc taki „tasiemiec”, studenci dowiadują się, że jest to norma, i... nadal nie plącą. Lepszym rozwiązaniem jest raczej wypisanie nazwisk tych, którzy zapłacili, ta lista też będzie długa, nawet jeśli tylko 50% studentów dokonało terminowej wpłaty, i dołączenie obok kilkunastu nazwisk osób, które muszą się pośpieszyć z uregulowaniem opłaty. W innym budynku lub na innym piętrze powinna być wywieszona ta sama długa lista tych, którzy stworzyli pozytywną normę opisową, a krótka tych, którzy się od niej odchylają. Zgodnie z tą zasadą księża nie powinni narzekać na to, jak znikoma część parafian daje na tacę i jak skromne są te datki, lecz informować, że od pewnego czasu parafianie zaczęli dawać regularnie coraz większe datki; inni wierni „poczują się głupio” jako skąpcy i zaczną dawać więcej¹.

1

Naturalnie nie zawsze sprawa jest tak prosta, jak tu sugeruję.