porównawcza024 bmp

1992-1993 około 43% młodzieży w wieku 15-18 lat uczyło się w szkołach

zawodowych.

Wraz ze zmianami społeczno-gospodarczymi, w następstwie upadku komunizmu, zmalało zainteresowanie młodzieży przygotowywaniem się do wąsko sprofilowanego zawodu, ponieważ znaczny odsetek absolwentów nie mógł znaleźć zatrudnienia w gospodarce rynkowej, preferującej poliwalent-ność zawodową i wiedzę ogólną. Zwiększało się więc zainteresowanie szkołami ogólokształcącymi na poziomie średnim, które systematycznie zaczęły wypierać szkoły zawodowe (por. Bogaj, 1997, ss. 221-224). Lepsze perspektywy miały szkół}' zawodowo-techniczne na poziomie średnim, które realizowały 4-5-letnie kursy, prowadzące do uzyskania matury.

Należy się spodziewać dalszego spadku zainteresowania zasadniczym szkolnictwem zawodowym, które - można oczekiwać - będzie się reformować, zmieniając programy nauczania na rzecz uwzględnienia większej roli wiedzy ogólnej. Zmiany te doprowadzą nawet do uzyskania matury w wyniku ukończenia dodatkowych 2- lub 3-letnich kursów nauki.

Oświata dorosłych

Oświata dorosłych spełnia w Polsce kilka ważnych funkcji:

•    stwarza możliwości uzupełnienia wykształcenia na poziomie podstawowym, średnim i wyższym,

•    daje szanse dokształcania i doskonalenia zawodowego,

•    kształtuje społecznie pożądane nawyki wartościowego spędzania walnego czasu w sferze społeczno-kulturalnej.

Oświata dorosłych nie jest organizowana przez państwo, ale przez różne społeczne organizacje i stowarzyszenia, nie działające dla osiągnięcia zysku. Ich liczba znacznie wzrosła w latach dziewięćdziesiątych, co jest oznaką tworzenia się w Polsce społeczeństwa obywatelskiego.

Oświata dorosłych organizowana jest nie tylko w ciągu dnia, ale przede wszystkim wieczorami i w wolne dni od pracy. Uczestniczą w niej nie tylko ludzie, którzy mają pracę, ale również bezrobotni, w nadziei zwiększenia szans uzyskania płatnej pracy (por. Pachociński, 1976a, ss. 5-13).

Państwo w niewielkim stopniu uczestniczy w finansowaniu tej działalności oświatowej. Wydatki pokrywają sami uczestnicy, a także przemysł i organizacje pozarządowe.

3. Administracja i nafliór

Kierowanie całym systemem oświaty w Polsce znajduje się w gestii Ministerstwa Edukacji Narodowej .'Niektóre szkoły zawodowe, a nawet uczelnie wyższe nadzorowane są przez inne ministerstwa we współpracy z MEN. Dotyczy to np. Ministerstwa Rolnictwa, Leśnictwa lub Zdrowia.

Cały kraj jest podzielony na 16 województw, w których nadzór nad oświatą jest sprawowany przez kuratorów. Reprezentują oni MEN w kwestiach dotyczących kierowania, nadzoru i finansowania oświaty. Od końca lat dziewięćdziesiątych gminy stały się odpowiedzialne za przedszkola i szkoły podstawowe.")

Za programy podstaw nauczania odpowiada MEN, często zlecając ich przygotowanie agencjom lub prywatnym osobom, działającym na zewnątrz MEN. Udzielaniem pomocy nauczycielom w sprawach metodycznych zajmują się wojewódzkie ośrodki metodyczne przy kuratoriach.

Nadzór nad szkolnictwem wyższym sprawowany jest również przez ministra edukacji, mającego do pomocy Radę Główną Szkolnictwa Wyższego. Szkoły wyższe zdobyły jednak dość wysoki poziom autonomii w sprawach programów i metodyki nauczania. Ich finansowanie jest w gestii MEN (por. Internet, 2).

4. Finansowanie oświaty

Finansowanie oświaty przez państwo zostało ustalone na dość niskim po zioimej 3,8% PKB (1991), z czego niewielki odsetek (8,8%) idzie na inwestycje, a większosc~(75%) na pensje dla nauczycieli (por. Komorowska, Janowski, 1995, s. 798).

Pensum nauczycielskie jest dość niskie: 18 godzin nauczania tygodniowo w szkole podstawowej i średniej oraz 5—7 godzin w wyższej uczelni. Nauka w państwowej szkole podstawowej i średniej jest bezpłatna w ramach obowiązku szkolnego, podobnie na wyższych uczelniach w przypadku studiów stacjonarnych (dziennych). Natomiast kursy wieczorowe, zaoczne, zdalne (Internet, radio, TV) są płatne. Uczniowie i studenci muszą również płacić za podręczniki i pomoce naukowe.

W szkolnictwie prywatnym niezależnie od szczebla pobierane są opłaty. Państwo wspomaga ten sektor w wysokości 50% wydatków. Pomoc państwa dotyczy jednak tylko szkół podstawowych i średnich'.

11