Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 022300

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

Limit wydruku: 0

Strona 25/293    £1 © ©    © @

A. UukWtU KutOmt /n&lń-ti' r.i»M    Wmw«‘j!(II5

ISBN IMit IłSłn *. O hy WN Hm .Vi*

- 'nazwa imprezy, turnieju, polegających na rywalizacji osób o pewnym statusie’). Ponieważ nie jest on jeszcze produktywny, nie wszedł na razie do systemu językowego polszczyzny.

Natomiast in sialu nascendi jest w systemie naszego języka model: CZĄSTKA OBCA O CHARAKTERZE PRZEDROSTKA + TEMAT RZECZOWNIKOWY POLSKI, wzorowany na modelach innojęzycznych (angielskich, niemieckich itd.). reprezentowany przez zaaprobowane już w normie językowej takie uzual-nc formacje, jak agrowypoczynek, automyjnia, ekona wozy', ekorozwój, europosel, eurowyhory, ntinichoinka, minizakupy, neozwiązki., pomogwiazda, spec ustawa, supercena, superzabawa, telewidownia itp.

Niepełna znajomość reguł systemu językowego prowadzi do tworzenia wyrazów i połączeń analogicznych, ale niezgodnych z tym systemem, co zdarza się np. małym dzieciom. Wiedza o tym, że jest ten miś, upoważniła pewną dwulatkę do wniosku, żc także jest len gęś. i do sformułowania prośby: Chcę misia i gęsia. Ta sama, tym razem już trzyletnia, osóbka odtworzyła formę na niby jako przymiotnik i zaczęła odmieniać ją przez rodzaje: naniby spacer, naniba zabawa, nanibe dziecko i deklinować: nanibego jedzenia, na nanibym spacerze, nanibemu pieskowi⁴⁷ itd.

Zależności, wzajemne związki między systemem a normą są różnorodne. Danuta Buttlcr ujmowała to następująco: „Oddziaływanie bowiem systemu i normy jest obustronne. Z systemu do normy przechodzą zjawiska, które stały się faktami izolowanymi (tak jak regularne kiedyś rzeczownikowe formy odmiany przymiotnika, które skostniały w funkcji przysłówków: z pańska, po polsku). Odwrotnie - jeśli jakieś elementy nowe. nicmającc systemowego wzoru, zaczynają się powtarzać w normie, to schemat ich budowy może przeniknąć do systemu i ustabilizować jeden z jego modeli"⁴¹'.

Danuta Buttlcr wymienia też trzy funkcje, które pełni norma wobec systemu. Są to funkcja realizacyjna, funkcja selekcyjna i funkcja rozdzielcza (dystrybucyjna). Pierwsza z nich, realizacyjna, polega na tym, że w normie decyduje się o tym, które modele systemu „zostaną wypełnione materiałem słownym, a które będą «drogami zamkniętymi*, niewyzyskiwanymi w praktyce językowej”⁴⁹.

Funkcja selekcyjna polega na tym, że „struktury danego języka, utworzone według jego systemowych wzorów przechodzą jak gdyby przez «filtr» normy, która część spośród nich eliminuje, inne zaś dopuszcza do obiegu. Zwykle u podłoża takiego zabiegu stoją względy cclowościowc: nic weszły do normy neologizmy *znanie, •chcenie, *brzydkość, *ciepłość, ponieważ powielałyby znaczeniowo istniejące już wyrazy: znajomość, chęć, brzydota, ciepło. [...] Poza obręb normy bywają zatem usuwane elementy zbędne, funkcjonalnie mniej sprawne lub po prostu przestarzałe”⁵⁰.

^1,7 Wzorem mógł być jakikolwiek przymiotnik, kończący się na -y.

⁴* D. Buttlcr. Teoria kultury języka i jej podstawowe pojęcia. ..Prasa Techniczna" 1985, nr 2, s. 12-15. Wiele ustaleń, zawartych w owym artykule, zostało wykorzystanych w tej części rozdziału.

⁴⁹ Ibidem, S. 14.

^5u Ibidem.

Kultura języka polskie... te Zrzuty ekranu    B Picasa 3