Przechwytywanie w trybie pełnoekranowym 03 023829

Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne - Andrzej Markowski - iLibrary Reader

Strona 136/293 £1 © © © @

Następna strona (Page Down

Limit wydruku: 0

A. UlAołłU T.wkt /.u„,Viu.v,i .WjtJViv. yilS

ISBN *.*-01 I4S» ». O by WN PWN 200S

Start

Itelix iLibrary Reader

Kultura języka polskie...

te Zrzuty ekranu

Błędne jest także mówienie będę śpiewał, będzie spała, „bo wtedy łączy się czas przyszły i czas przeszły w jednej formie, co jest nielogiczne: jak śpiewał, to nie będzie, bo to już było”²⁷⁷.

Stosowanie kryteriów logiki potocznej jest bardzo wyraziste przy ocenie pleonazntów i tautologii. Niepoprawne, bo nielogiczne, gdyż redundantne, są określenia (częste w języku potocznym) takie, jak mały domek, młoda dziewczyna. wypieki na twarzy, szczekanie psa. podła kanalia, zaspa śnieżna, uproszczony stereotyp, emigracja na obczyznę, pozytywna rekomendacja, dwie połowy, czy też znane powszechnie: cofnąć się do tyłu, wrócić z powrotem, kontynuować dalej itp. Możliwe są też zastrzeżenia do sformułowań zbyt oszczędnych, np. Dzisiaj jest pogoda. Takie powiedzenie jest. zdaniem „logicystów" niepełne i mylące, gdyż „jakaś pogoda jest zawsze" i należy powiedzieć: Dzisiaj jest ładna pogoda²¹*.

Sądy logizującc dotyczą także formacji słowotwórczych. Kwestionuje się na przykład ,j. powodu nielogiczności" formację odchudzać się. sugerując, że logiczniejszy byłby czasownik odtłuszczać się, gdyż w zabiegu tym chodzi o pozbycie się tłuszczu, a nie chudości^27v. Pewien korespondent radiowy pyta „Czy wyraz nocnik to poprawne określenie? Przecież to naczynie używane jest przez maluchów raczej w dzień, a przynajmniej najczęściej. A może dziennik. A może inne określenie?" Jak widać, logizowanie łączy się w tym wypadku z zawężonym rozumieniem treści wyrazu i nieznajomością jego historii²* .

Szczególnie częsta jest logizująca interpretacja związków frazeologicznych. Podważa się więc np. poprawność określeń od stóp do głów, leżeć w głowach łóżka, gdyż, „jak wiadomo, każdy ma tylko jedną głowę". Modyfikuje się także przysłowia, zawierające elementy „nielogiczne” (najczęściej są to archaizmy językowe). W ten sposób powstała nowa. nienormatywna. wersja przysłowia Mądrej głowie dość dwie słowie, a mianowicie: *;Mądrej głowie dość po słowie, czyli „mądremu dość powiedzieć po jednym słowie, by zrozumiał, o co chodzi”²*¹.

W swojej skrajnej postaci sądy logizującc charakteryzują się uogólnianiem wniosków z niewłaściwie poprowadzonych analogii językowych, dotyczących na ²⁷⁷ Logizowanie przesiania w tym wypadku brak wiedzy o pochodzeniu czasu przeszłego złożonego {np. śpiewał z dawnego śpiewał jest) oraz nieznajomość normy i wielowiekowej tradycji w zakresie używania różnych form tego czasu.

^27.1 Przy takim rozumowaniu nic bierze się pod uwagę wieloznaczności Ickscmów: rzeczownik pogoda ma co najmniej dwa znaczenia 1. 'warunki atmosferyczne, panujące w danym momencie na pewnym obszarze' i 2. 'dobre warunki atmosferyczne, sprzyjające człowiekowi, panujące na danym obszarze’.

Faktycznie zaś czasownik odchudzać się realizuje model słowotwórczy 'stawać się jakimś': odchudzać się = '(robić tak. zęby) stawać się chudym lub chudszym, niż się było', podobnie jak np oiłmladzać się = '{robić tak. żeby) stawać się młodym lub młodszym'. Nie jest poprawne tłumaczenie znaczenia lego czasownika za pomocą modelu 'pozbywać się czegoś’, tak jak w wyrazach odkurzać czy tutszczunać. Podstawą czasowników realizujących pierwszy model (odchudzać się. odmładzać się) jest przymiotnik (chudy, miody), podstawą czasowników drugiego typu - rzeczownik (kurz. szczur).

^25.1 Jak wiadomo, nocnik bywa używany także przez osoby dorosłe: przez nie - przede wszystkim w nocy. stąd nazwa, powstała zapewne w wyniku uniwerbizacji wyrażenia naczynie nocne

²*¹ Dwie słowie to forma mianownika liczby podwójnej. Forma liczby mnogiej - słowa - była używana z liczebnikami od trzy w górę: trzy słona, czuty słowa itd.