IMG147 (5)

W pracach nad formatem UNIMARC wzięli udział uznani specjaliści (większość członków pierwszej grupy UNIMARC uczestniczyła w projekcie INTER-MARC), ale korzystano także z doświadczeń wielu bibliotek narodowych, zwłaszcza Biblioteki Kongresu, British Library i Biblioteki Królewskiej w Brukseli.

W formacie UNIMARC różne funkcje opisu bibliograficznego są precyzyjnie od siebie oddzielone. Znajdujemy tam więc 10 bloków, z których każdy odpowiada jednej funkcji:

Blok 0 = element identyfikacji,

Blok 1 = strefy informacji kodowych,

Blok 2 = blok opisu,

Blok 3 = uwagi,

Blok 4 = blok powiązań,

Blok 5 = blok tytułów połączonych (prac współwydanych),

Blok 6 = analiza treści,

Blok 7 = odpowiedzialność intelektualna,

Blok 8 = nie zdefiniowany,

Blok 9 = blok zarezerwowany na dane lokalne.

Założenia UNIMARC powstały już po masowym napływie do bibliotek dokumentów audiowizualnych, stąd format ten uwzględnia opis techniczny płyt, map, filmów, kaset itd.

W stosunku do USMARC w formacie UNIMARC pojawiły się dwa udoskonalenia: pierwsze dotyczy możliwości stworzenia relacji (linków) między rekordami (relacje horyzontalne, hierarchiczne, sekwencyjne), by umożliwić informatyczne połączenie między opisami. Drugie ulepszenie dotyczy możliwości połączenia zawartości pewnych stref (zwłaszcza autorów, instytucji i opisu rzeczowego) z kartotekami wzorcowymi. Dzięki temu odsyłacze nie stanowią już części opisu; z punktu widzenia założeń teoretycznych jest bowiem rzeczą żenującą umieszczanie w każdym opisie wszystkich niezbędnych odsyłaczy.

W roku 1985 duże biblioteki narodowe podjęły decyzję o wzajemnej wymianie bieżących bibliografii narodowych w formacie UNIMARC. W 1988 roku Biblioteka Narodowa w Paryżu i British Library wyprodukowały wspólnie pierwszy eksperymentalny dysk optyczny w formacie UNIMARC. Jego sukces został zapewniony, odkąd producenci komercyjnych systemów komputerowych dla bibliotek wprowadzili kompatybilność z formatem UNIMARC.

Format UNIMARC narzucił się więc zarówno na poziomie dostawców danych bibliograficznych, jak i systemów komercyjnych oraz bibliotek z nich korzystających. Chodzi tu o nowy dowód wspaniałej pracy normalizacyjnej wykonanej przez IFLA w dziedzinie uniwersalnej kontroli bibliograficznej, czy to na poziomie koncepcyjnym 1SBD czy na poziomie wymiany danych czytelnych dla komputera z UNIMARC-iem.

Format UNIMARC rozpowszechnił się również we Francji i to z kilku powodów. Pierwszy to fakt dostarczania opisów przez Bibliotekę Narodową, zwłaszcza

na jej CD-ROM-ie. Podobnie jest w przypadku dysku optycznego ELECTRE. Drugi powód to to, że wielu producentów systemów informatycznych dla bibliotek (np. OPSYS, DYNIX) oparło swą politykę handlową na wykorzystaniu tej normy. Co więcej, istnieje wspaniała bieżąca dokumentacja w języku francuskim: przekład podręcznika IFLA Manuel de catalogage M.-R. Cazabona, Cataloguer en Unimarc Philippe'a Corentin Le Papę itd. Dyrektorzy departamentalnych bibliotek wypożyczeń zalecają nadzorowanym przez siebie instytucjom stosowanie formatu UNIMARC. Na koniec indywidualne zalety tej normy przyczyniają się stopniowo do jej rozpowszechnienia.

W roku 198S Stowarzyszenie Bibliotekarzy Szwajcarskich (ABS) podjęło decyzję o zaadaptowaniu formatu UNIMARC do ewentualnej wymiany danych bibliograficznych między różnymi systemami, zwłaszcza między S1BIL a ETH1CS. Od roku 1989 SIBIL produkuje taśmy UNIMARC.

4.3. Niemcy i format MAB

W Niemczech stosowane są odrębne zasady opisu bibliograficznego, zwane RAK(Regeln flir alphabetische Katalogisierung). W roku 1971 przeprowadzono w Deutsche Bibliothek pierwsze analizy, które doprowadziły do wniosku, że format MARC nie nadaje się do zaadaptowania na potrzeby tego kraju. Dlatego w roku 1973 stworzono ex nihilo niemiecki format MAB-1 (Maschinelles Austausch Format fur Bibliotheken). Wśród interesujących osobliwości formatu MAB wymienia się realizację formatu w dwóch „kartotekach”: pierwszy zespól zawiera opisy bibliograficzne, drugi — nazwy autorów; była to jedna z pierwszych prób tworzenia kartotek wzorcowych.

MAB stanowi więc osobliwość sytuującą się obok wielkiej rodziny formatów typu MARC, chociaż jego parametry nie są wcale gorsze. MAB był regularnie zmieniany, zwłaszcza w latach 1978 i 1980.

W roku 1988 Deutsche Bibliothek (DB) we Frankfurcie nad Menem stała się centrum koordynacji wymiany w formacie UNIMARC. Od tego roku niemiecka biblioteka narodowa może również udostępniać swoją produkcję bibliograficzną także w formacie UNIMARC. W roku 1990 Deutsche Bibliothek przeprowadziła ocenę swego nowego systemu i rozważała przez pewien czas możliwość ewentualnego przejścia na format UNIMARC. Jednak pod wpływem silnej presji konstruktorów niemieckich format MAB jest utrzymywany; został on poddany ważnym modyfikacjom i nosi obecnie nazwę DB-MAB-90. Deutsche Bibliothek produkuje taśmy magnetyczne w formacie MAB-90 od 1 grudnia 1991 roku.

IM