IMG�30

280

CZWARTORZĘD

3—    , o, * w w -» G^bokość (cm)

gsswSS»'^,.“ “V? °

Litologla

3 Betula alba-typ

^    *1i Pinus sylvestrls

Alnus

Salix

Populus

| Corylus avellana Quercus

Tliła

Ulmus

Fraxinus excelsior Acer

Carpinus betulus Fagus sylvatica Picea abies

Wybrane wskaźniki antropogeniczne

Secaie cereale

Cerealia-lyp

Fagopyrum

Cannabaceae

Centaurea cyanus

Convolvulus aryensis

Atremisia

Urtica

Chenopodiaceae Brassicaceae Rumex acetosella-typ Calluna vulgaris | Jasione montana Melampyrum Reridium aquilinum Plantago lanceolata | Ranunculus acris-typ Poaceae

Pediastrum I LPA2

^:azy osadnicze

w osadach pyłek roślin motylkowych. Liczna grupa roślin uprawnych z rodziny krzyżowych (Brassicaceae), ze względu na bardzo jednolitą morfologię pyłku, w ogóle nie jest identyfikowana. W diagramach obrazujących okres historyczny lista taksonów roślin uprawnych wzbogaca się o egzotyczne gatunki drzew i krzewów owocowych i ozdobnych (Lakę Gościąż... 1998, Mako-honienko 2000). Pojawia się pyłek orzecha włoskiego (Juglans regia), winorośli (Vitis), kasztanowca (Aescu-lus hippocastanum), bzu lilaka (Syringa vulgaris) i wielu innych.

Do drugiej grupy należy pyłek chwastów, o stosunkowo wąskiej skali występowania w zbiorowiskach segetalnych, jak chaber bławatek (Centaurea cyanus), rdestówka (Fallopia convolvulus), czerwiec roczny (Scle-ranthus annuus), wyraźnej preferencji w stosunku do określonych siedlisk antropogenicznych, m. in. babka lancetowata (Plantago lanceolata), orlica (Pteridium aąuilinum), jałowiec (Juniperus communis), pokrzywa (Urtica) i bylica (Artemisia), lub cech podłoża, np. szczaw polny (Rumex acetosella). Do trzeciej grupy należy zaklasyfikować taksony o mniej jednoznacznej wymowie wskaźnikowej, których przedstawiciele pojawiają się zarówno w różnych zbiorowiskach antropogenicznych, jak i na siedliskach naturalnych, jak trawy (Poaceae), baldaszkowate ( Apiaceae), krzyżowe (Brassicaceae) i złożone (Asteraceae).

Dodatkowe dane na temat zmian lokalnego środowiska pod wpływem osadnictwa możemy uzyskać analizując skład „mikrofosyliów pozapyłkowych”. Tym terminem określa się szczątki mikroskopijnych organizmów, zarówno roślin (np. zielenice z rodzajów Pediastrum, Scenedesmus), sinic (Gleotrichia, Anabena), zwierząt (Rhizopoda, Rotatoria, Turbellaria, jaja pasożytów z rodzajów Trichuris i Ascaris),jak i grzybów (,Diporolheca, Ustulina), które spotyka się w preparatach palinologicz-nych. Większość z tych pozapyłkowych wskaźników odzwierciedla zmiany w zbiorniku wodnym (przede w szystkim zmiany troficzne) lub w jego zlewni (erozja gleb), będąc ważnym dowodem rozwoju osady w bezpośrednim sąsiedztwie stanowiska. Oznaczenia tych form ułatwiają przede wszystkim liczne opracownia badacza holenderskiego van Geefa (van Geel 1978, van Geel i in. 1983, 1989); klucze do oznaczania zielenic z rodzaju Pediastrum zostały opracowane przez Komórka

Ryc. 78. Zmiany intensywności osadniczej i gospodarki w ciągu ostatnich ok. 2 300 lat w sąsiedztwie jeziora Moczadlo. Oprócz krzywych pyłkowych drzew przedstawiono sumaryczny udział najważniejszych wskaźników antropogenicznych. | wyróżnieniem pyłku zbóż (biała sylwetka) i z pominięciem Cannabaceae (pyłek ten pochodzi od konopi, która byty moczone w jeziorze podczas produkcji włókna); przedstawiono tez wybrana krzywe taksonów charakterystycznych dla różnych form użytkowania terenu; A-E -fazy osadnicza (okresy wzmożonej działalności gospodarczej); (Święta ruepubł.)