IMG�37 (2)

UAł P»vchf>»prrl*r n*prkt\i faknirl tyeta

H<V,ve.h _w

' -^bie. _RellH

lato«(e wypadkową motywów, wartości

MO<y, Tarot r, Robinaon, Solberg, 2006).

I Innych czynników

2.2. Poznawcze aspekty jakości życia

Monillnlem Wartościowania Jakości życia w aspekcie po-Ayin są oceny poznawcze będące odpowiedzią na pytanie: „co myślę ^oftn życiu?" Odpowiedź tę stanowią sądy ewaluatywne, czyli przemy-' ^T,o przez jednostkę sądy poznawcze i opinie, których wypracowanie wy-^,łMa od podmiotu głębokiej refleksji na lemat swojego życia i dokonania '' lek, porównań, na przykład swojej obecnej sytuacji z sytuacją pożądaną, ^e*lną czy leż sytuacją osób należących do grupy odniesienia. Oceny po-¹⁰Wcz.e obejmują szerszą perspektywę czasową niż oceny emocjonalne, _w większym stopniu zależą od aktualnych wydarzeń. Wprawdzie oce-Poznawcze powstają w odrębnych układach neuronalnych, dzięki czemu ^ł1°Wą być niezależne od ocen afektywnych, pozostają z nimi w interakcji dzię^j istnieniu wzajemnych połączeń (Rostowski, 2007; Zalewska, 2003; ^*«pińskl, 1994).

Wymiar poznawczy jakości życia nie budzi wśród badaczy tak licznych kontrowersji jak aspekt emocjonalny. Prawdopodobnie wynika to z tego, Wokół badań dotyczących poznawczych ocen jakości życia nie naro-⁸*° tyle problemów formalnych związanych z założeniami teoretycznymi ‘ ^sPosobem konstruowania narzędzi badawczych. Za podstawę poznawczej oceny jakości swojego życia dokonywanej przez jednostkę wielu badaczy UWażg wartości. Wynikają one zarówno z osobistego doświadczenia, jak ^{1 7} uwarunkowań społecznych oraz kulturowych, wiążą się też z zaspokajaniem potrzeb człowieka. Z punktu widzenia cech formalnych wartości, jako obsirakcyjne struktury poznawcze, są bardziej od motywów uświadomione * lepiej zwerbalizowane. Znaczna część badaczy uważa je za kryteria oceny sytuacji, stanów rzeczy lub sposobów zachowania. Wyrażają się one w pewnych względnie stałych, uogólnionych przekonaniach. Poza tym uważa się, że ściśle wiążą się z systemem poznawczym, można je badać bezpośrednio, na przykład metodami typu papier - ołówek, w których osoba badana udziela odpowiedzi na zadawane wprost pytania o to, co i w jakim stopniu jest dla niej ważne. Właśnie ta możliwość stosunkowo prostej oceny wartości wyznawanych przez danego człowieka pozwala na znaczne zredukowanie wątpliwości związanych z pomiarem poznawczej oceny jakości życia. Oczywiście nie znikają one zupełnie, bo mogą też dotyczyć innych aspektów tego pomiaru (Zalewska, 2003).

3. Sposoby ujmowania jakości życia

Jakość żyda może być rozpatrywana w kontekście trzech podejść, tj. normatywnego, procesualnego oraz interakcyjnego.

3.1. Podejście normatywne

W ramach ujęcia normatywnego jakość życia jest rozumiana jako poziom zaspokojenia podstawowych potrzeb człowieka. Przyjmuje się tu jakiś zewnętrznie i obiektywnie względem jednostki skonstruowany model idealnej, dobrej, satysfakcjonującej egzystencji, uznając życie człowieka za tym bardziej szczęśliwe i przynoszące satysfakcję, im bardziej jest ono zbliżone do tego modelu. Podstawę dla tego podejścia stanowią dwa główne założenia:

-    różni ludzie podobnie oceniają te same sfery życia;

-    można określić pewną standardową konfigurację warunków życiowych, które będą zapewniały człowiekowi optymalne funkcjonowanie.

W podejściu normatywnym badacze, ustalając czynniki wpływające na poziom zadowolenia z życia, szczęścia czy też poczucia jakości życia, posługują się definicjami operacyjnymi. W myśl tych definicji szczęśliwy jest ten człowiek, który znajduje się w określonych, spełniających pewne wymagania warunkach bądź też posiada określone właściwości czy zachowuje się w określony sposób. Kryteria zadowolenia z życia, jakie wyróżnia się w ramach teorii potrzeb, wynikają z przyjętych norm społecznych, koncepcji filozoficznych i psychologicznych, które starają się wskazywać, kim jest człowiek i czego potrzebuje, by osiągnąć szczęście. Kryteria te są zatem wybrane przez badacza i z góry narzucone. Dotyczą warunków, których spełnienia wymaga, zdaniem tych badaczy, osiągnięcie przez człowieka szczęścia. Wskazują też właściwości indywidualne jednostki sprzyjające osiągnięciu tego stanu. Na przykład Smith do kryteriów jakości życia zaliczył: przychód, środowisko życia, zdrowie, edukację, status społeczny, rekreację i czas wolny. W tym ujęciu jakość życia jednostki jest uzależniona od jakości środowiska, w którym ona żyje. Stanowisko to dobrze charakteryzuje definicja, w myśl której oceniana obiektywnie jakość życia

stanowi zespół warunków życia człowieka, obiektywne atrybuty pola życiowego, środowiska przyrodniczego, obiektywny stan zdrowia, atrybuty świata materialnego i społeczno-kulturowego (Rosmus, 2005, s. 180).

Siłę i jednocześnie, paradoksalnie, słabość zorientowanego na obiektywizm podejścia potrzeb stanowi podstawowe dla niego założenie, że jest możliwe wskazanie skończonej liczby sfer czy też wymiarów życiowej