Obraz0 (39)

POJĘCIE POSTAWY 49

się „wewnątrz” jednostki jest „integralną częścią czynności”, którą dostrzegamy jako uzewnętrznioną²⁴.

Interpretacja poglądów Meada odnośnie do pojęcia postawy przybrała różny charakter. H. Blumer poniechał pojęcia postawy i pojęcia osobowości na rzecz pojęcia jaźni jako procesu. Szkoła Iowa, reprezentowana przez H. Kuhna, ujmowała jaźń jako zbiór postaw, strukturę, w której część stanowią postawy podmiotu do siebie²⁵.

Jednakże określenie relacji między osobowością a postawą wśród teoretyków postawy nie było ani wyraźne, ani jasne. Traktują oni ogólnie postawę (czy postawy) jako elementy struktury osobowości.

Trafnie Stanisław Mika podkreśla, że w literaturze na temat postaw spotyka się niewiele prób powiązania postaw z osobowością jednostki. Bardzo często postawy traktowane są autonomicznie, bez odnoszenia do osobowości. Mika odwołuje się do Muzafer Sherif i Carolyn Sherif jako autorów, którzy najbardziej konsekwentnie traktują postawy jako pewien podsystem odnoszący się do ego w psychice jednostki²⁶.

W polskiej literaturze socjologicznej problematyką postaw zajmował się Stanisław Ossowski. Pojęcie postawy określał terminem „postawa psychiczna”. Podkreślał wielorakość postaw, wykazywał zależność postaw od struktur społecznych. Uznawał genezę społeczną postaw oraz wpływ otoczenia na aktualizację jednych postaw, a swego rodzaju recesję innych. Człowieka charakteryzuje poliformizm postaw. Mają one „naturę” dyspozycji psychicznych. Nie są stałe, ale jedne rozwijają się, inne zanikają wraz z przebiegiem biografii jednostki oraz różnorodnością uwarunkowań sytuacyjnych²⁷.

Socjologiczne ujęcia postaw koncentrowały się na wyjaśnianiu budowy postaw, a więc na strukturalnym ich ujmowaniu, a nie na dociekaniu ich psychologicznej, wewnętrznej „natury” i relacji względem osobowości. Stefan Nowak, który najpełniej podjął problematykę postaw, przytacza wiele strukturalnych definicji postaw i wykazuje, że względnie zgodnie określają one postawę jako pewną gotowość, dyspozycję lub predyspozycję do określonego zachowania wobec danego przedmiotu postawy²⁸. W literaturze anglojęzycznej

²⁴    Tamże, s. 13.

²⁵    Tak interpretuje Z. Bokszański tożsamość, s. 67).

²⁶    S. Mika, Uwagi o internalizacji postaw, [w:] Teorie postaw, red. S. Nowak, Warszawa 1973, s. 213 i n.

²⁷    Por. Ossowski, dz. cyt., t. 3, s. 102 i n.

²⁸    S. Nowak, Pojęcie postawy -w teoriach i stosowanych badaniach społecznych, [w:] Teorie postaw. Warto tu dodać, że zdaniem Mirosławy Marody strukturalny definicją postawy po raz