obraz9

46 Rytuały

Badania wskazują na rozbieżności między postawami wobec wiary a faktyczną jej mocą np. przyjmowanie sakramentów przez wiernych z pewnością nie koresponduje z siłą ich wiary, natomiast akurat odwrotnie wydaje się być w przypadku uczestnictwa w nabożeństwach. Oznacza to, że szczególnie w dziedzinie obrzędów przejścia kościół wciąż pełni prawie wyłączną i niezaprzeczalną funkcję społeczną. Obrzęd pozostaje najbardziej namacalnym sposobem uczczenia decydujących momentów życia. Nie musi on koniecznie pociągać za sobą przynależności do zgromadzenia katolików czy wyznawania doktryny Kościołą pozwala natomiast odnaleźć uświęcenie coraz bardziej zagrożone we współczesnych czasach.

3. Przyczyny i skutki

Mogłoby się wydawać, że kryzys religii i laicyzacją które uległy nasileniu od połowy XX wieku, zmierzają do radykalnych przemian kulturowych lub do unicestwienia katolicyzmu. Jakie są związki religii ze współczesnością? W jakim kierunku ewoluował styl obrzędów i liturgii?

Wielu badaczy zajmowało się tymi zagadnieniami, między innymi F. Isambert. Upadek katolicyzmu we Francji oraz zła kondycja Kościoła spowodowały powstanie dwóch hipotez. Jedna dopatruje się źródła upadku chrześcijaństwa w przemianach współczesnego społeczeństwą czemu towarzyszy ogólne zachwianie tradycyjnych wartości, urbanizacja oraz postępująca izolacja kleru i wiernych. Druga hipoteza podkreśla konflikt wewnątrz samego Kościołą w którym prąd reformatorski wywodzący się z II Soboru Watykańskiego dążył do odsunięcia od kultu i sakramentów szerokich mas wiernych przywiązanych do swoich tradycji i prestiżu rytuałów. Możliwe, że wszystkie te czynniki ograniczyły rolę obrzędów i zmieniły formę liturgii (znaczący jest tu przykład zmiany tradycyjnej nazwy sakramentu „Ostatnie namaszczenie” na „namaszczenie chorych” mającej zamaskować bezpośredni związek ze śmiercią- fakt ten może także powodować frustrację). Nowe formuły akcentują udzielanie pomocy przez łaskę i pocieszenie „tu na ziemi” w tym samym stopniu, co dążenie do zbawienia „na tamtym świecie”. Z pewnością można w ten sposób ściśle powiązać wymiar duchowy i cielesny sakramentu. Zatem Kościół szuka związków między działaniem nadprzyrodzonym a psychologicznym¹. Być może jednak tradycyjne metody konsolacji sugerujące jednoznaczne przejście do życia wiecznego przynosiły chorym wiąksze ukojenie.

Ewolucją można zauważyć także w obrządach pokuty związanych ściśle z liturgią pojednania. Oferują one przy spowiedzi drogą pośrednią miądzy podejściem indywidualnym a grupowym. Równocześnie zmienia sią rola książy wobec pokutujących. Kapłani stająsią bardziej służącymi pomocą „przyjaciółmi” duchowymi niż surowymi mentorami.

Kościół proponuje również obrządy bez sakramentów, pozwalające chrześcijanom pozbawionym dostąpu do Eucharystii (np. powtórnie żonatym rozwodnikom) na duchowe połączenie sią ze wspólnotą. Widać wyraźnie, że opisane powyżej przejawy ewolucji towarzyszą ogólnemu odejściu od modelu autorytarnego na rzecz związku bardziej „familijnego” zarówno z Bogiem, jak i z klerem oraz innymi wiernymi.. Można także przypuszczać, że laicyzacja dotyka samego Kościoła, skłaniając go do zmodyfikowania liturgii i obrządów w zależności od ogólnej przemiany wartości i rozwoju potrzeb duchowych.

Jak zauważa D. Hervieu-Leger, na planie eschatologicznym mamy do czynienia z nowym widzeniem problematyki zbawienia -pojącie zadośćuczynienia i ofiary zanika, podobnie jak dominujące kiedyś pojącia grzechu i odkupienia. Postawy i świadectwa wiernych wskazują na przeniesienie punktu ciążkości, szczególnie widoczne u młodych chrześcijan, na uczuciowy związek z Bogiem, jako na źródło rozwoju osobowości i wzbogacania relacji z bliźnimi.

Tak zmodyfikowane pojmowanie katolicyzmu kieruje go raczej w stroną humanizmu transcendentnego opartego na wielości nowych ruchów religijnych.

4. Praktyki nowatorskie

Ruchy religijne nowego typu powstały w latach 1965-1970, w Stanach Zjednoczonych, a później rozwinąły sią w Europie w środowisku katolików i protestantów pod nazwą „odnowy charyzmatycznej”. Jej zwolennicy gromadzą sią nąjcząściej raz w tygodniu i łączą sią we wspólnej modlitwie i medytacji (opartych na lekturze tekstów biblijnych) z formami spontanicznej ekspresji, tworząc w ten sposób nowe obrządy. Grupa wiernych odwołuje sią do słów św. Pawła: „Nie wiemy, jak sią modlić, lecz sam Duch modli siąza nas”. W ten sposób mogą oni osiągnąć „wylewność Ducha”, która nie jest ani sakramentem, ani obrządem, lecz działaniem osobistym lub grupowym w kie-

1

I¹'. I:;nmbeit, Rite et ejjicacite symboligue, Ed. Cerf.