Obraz6

Juniperus horizontalis ‘Glauca’

Juniperus horizontalis ‘Harbour’

Juniperus horizontalis ‘Douglasii’

Ekologiczne umacnianie skarp i wałów przeciwpowodziowych w krajobrazie otwartym

Budowa wałów ochronnych przed powodziami jest przede wszystkim zadaniem technicznym. Prace te polegają na lokalizacji budowy na obrzeżach zalewisk, nawiezieniu masy ziemi niezbędnej do usypania wałów o zaprojektowanej wysokości, umocnieniu ich podstawy, zagęszczeniu gruntu, wykonaniu korony i obsianiu powierzchni trawą lub obsadzeniu odpowiednią roślinnością drzewiastą. Roślinność trawiasta spełnia funkcję stabilizacji powierzchniowej, a roślinność drzewiasta umożliwia wzmocnienie warstwy gruntu do półtora metra głębokości. W dobie ekologii coraz liczniejsze sygnały na temat biologicznej obudowy wałów docierają głównie z Europy Zachodniej, gdzie w ostatnich latach opublikowano interesujące materiały na ten temat.

Wprowadzono pojęcie właściwości biotechnicznych roślinności do umacniania skarp. Jest to zespół cech umożliwiających tworzenie zwartej przestrzeni glebowo-korzeniowej (wymagania glebowe, klimatyczne, tolerancja na zasobność i odczyn oraz na wilgotność podłoża), która może stabilizować grunty w sposób skuteczny i trwały. Zwraca się uwagę na wybór gatunków drzew i krzewów wykazujących trwałość i skuteczność w umacnianiu obwałowań oraz konieczność uwzględniania ich wymagań siedliskowych. Obsadzanie skarp odpowiednio dobraną roślinnością umożliwia wykorzystanie jej cech biotechnicznych i równocześnie pozwala zachować harmonię krajobrazu oraz, w niektórych przypadkach, przywrócić ład wizualny zakłócony powstałymi hałdami i skarpami przemysłowymi, górniczymi (w tym poflotacyjnymi) i energetycznymi. W obsadzaniu wałów przeciwpowodziowych na szczególną uwagę zasługują różne gatunki z rodzaju Salix. Wierzby wytwarzają wyjątkowo silny i zwarty system korzeniowy mogący tworzyć dobrze związaną przestrzeń korzeniowo-glebową, która w sposób naturalny umacnia powierzchniową warstwę wałów, nie dopuszczając do ich rozmycia podczas wysokiego poziomu wody. Korzenie wierzb tworzą zwartą bryłę do głębokości 90 cm od powierzchni, przy czym gatunki te wykazują dużą tolerancję na warunki siedliskowo-glebowe. Preferując dużą wilgotność podłoża, wierzby równie dobrze mogą rosnąć na stanowiskach suchych takich, jak skarpy kolejowe lub drogowe, gdzie gęsto sadzone znoszą krótkie przycinanie i mogą być traktowane jako roślinność okrywowa. Poszczególne gatunki wierzb tworzą już po pierwszym roku po wysadzeniu bryły ko-

178