P1170394 (2)

Bogusław Gediga

POWIĄZANIA POŁUDNIOWE W KULTURZE ŁUŻYCKIEJ NA POMORZU

Pytanie o powiązania kulturowe obszaru Pomorza w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza, gdy tradycyjnie przyjmujemy, iż mamy wówczas na tym terenie do czynienia z wyróżnianą kulturą łużycką, dotyka istotnej kwestii. Pomorze bowiem, położone w strefie pogranicza ważnych ówczesnych centrów kulturowych, znajdowało się głównie w kręgu oddziaływań kulturowych kręgu północnego oraz południowego. Miały one wpływ na kształtowanie się kultury tego terenu, której jednak zasadniczym elementem były miejscowe tradycje sięgające późnego neolitu oraz wczesnych okresów epoki brązu, dotychczas niedostatecznie jeszcze rozpoznane i określone.

Zagadnienie powiązań z Południem, przede wszystkim zaś z grupami lokalnymi, rozwijającymi się na terenie Wielkopolski, Kujaw, Śląska, ziemi lubuskiej i Brandenburgii, zaliczanymi do zasięgu kultury łużyc-kiej, miało w tej ogólnej problematyce podstawowe znaczenie, rozstrzygało bowiem o związku kultury tego obszaru z kulturą kręgu łużyckich pól popielnicowych. W sposób najpełniejszy związek kulturowy obszaru Pomorza z kulturą łużycką uzasadniał J. Kostrzewski (1958), traktujący tę kulturę jako wyodrębniającą się całość, choć wewnętrznie zróżnicowaną, co jednak stanowiło tylko podstawę wydzielania jej grup lokalnych. Józef Kostrzewski przeciwstawiał się także w sposób zdecydowany innym poglądom na zagadnienie kultury Pomorza w epoce brązu i wczesnym okresie epoki żelaza. Wystarczy choćby przypomnieć jego odpowiedź na recenzję H. J. Eggersa (J. Kostrzewski 1962, s. 115 129).

Nie omawiając dziejów badań i poglądów na kulturę łużycką Pomorza, należy przypomnieć w kontekście zagadnienia, któremu tutaj poświęcamy uwagę, iż zwolennicy traktowania kultury łużyckiej jako wydzielającej się jednostki kulturowej, w ramy któręj włącza się