P1240382

ustalony v środowisku dolnoodrzańsko-wkrzańaklm (kuta blachy sierpowote), lecz stadium końcowa rozwija się dopiero na Pomorzu Środkowym. Realu lacen-ojf tu wyprą o owiną go sposobu spajania kręgów napierśników typu środkowo* pomorskiego 1 nad odrzańskiego odnotowujemy zaledwie w motywie krokwi owitym. Konstrukcja całości Jest absolutnie Inna, oryginalna (nitowane zakładki dachówkowate, obowiązywanie taśmą końcówek płyt). Odnośnie do ostatniego typu pektorałów, tzw. pochyłych, wzdłużnie ieberkowanyoh, przyznać trzeba, iż recepcja ich wzorca nadiabsziego nie aa tej głębi, oo w przypadku typu slerpowato-płytowego. Na obszarze Pomorza Wschodniego okazy pochyła nabyły oech stylistyki miejscowej (motyw krokwiowa ty) 1 prawdopodobnie _aogólnopopielnicoweJ” (spirala).

Zaangażowania lokalnych sił wytwórczych w przyswajania    domniemany oh

n ordy Jakich form broni należy rozumieć Jako problem otwarty. KU temu skłania nie tylko szczupłość molllwego dc wzięcia pod uwagę asortymentu (po Jednym typie sztyletów i mieczy). Nikłą przesłanką potwierdzającą mota miejscowy (pomorsko-wielkopolaki) rozwój i produkcję sztyletów z kolcem do rękojeści zdaje alę być Ich wewnętrznopolskie zróżnicowanie zoraalno-- przestrzenne (różna smuklość głowni) .W wypadku ale czy z mankietowa tya u-Jęclen nasady głowni taką przesłanką Jest powinowactwo dyatynktywnego detalu z elementami współczesnych mieczy rodzimych innych typów.

Przedstawiając asymilację nordyjsklch fora metali poro aro tnie napomknęliśmy o towarzyszącej temu procesowi zmienności użyteczności ich realizacji praktycznych w detalach. Poczynione spostrzeżenia tyczyły przeobrażania się slsaentów morfologlczso-konstrukcyjnych w o ma me n tacy Jne . Na Inny a poziomie obserwacji zauważyliśmy ponadto krystalizowania się nie znanego wcześniej zwyczaju sporządzania kompletów biżuterii (parzystość    bran

solet). w warstwie czysto utylitarnej powiedzieć coś więcej na temat przekształceń zastosowań niepodobna. Zakładamy, że opracowywane brązy funkcjonowały w kulturze materialnej północnopolsklch społeczeństw zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem, długotrwale. Ich żywotność była podtrzymywana wielokrotnymi zabiegami reperacyjnyal • Transpozycja do afery pozapraktycznej następowała w momencie złożenia wyrobu metalowego do grobu lub (niekoniecznie) skarbu. Tąż użytecznością wtórną pragniemy zająć alę teraz.

Powtórzmy, ża całość zbioru pochodzi ze 1*9 stanowisk archeologicznych, w tej liczbie i

-    skarbów - d5 (56,7*),

• cmentarzysk - 21 (14,0*),

-    znalezisk pojedynczych - 27 (18,0*),

-    o nie określonym charakterze - 16 (11,3*).

Na my do czynienia łącznie z 96 zespołami (skarby + 11 grobów). Z tabeli 3, pokazującej rozkład poszczególnych rodzajów „Importów" według kategorii stanowisk, dowiadujemy alę, że o ile w skarbach deponowano    właśolwle

wszystkie asortymenty (nlenlarodajny wyjątek - szpila), o tyle loh dobór do inwentarzy grobowych był wybitnie wąski. Z ozdób widzimy tu Jedyni# bransolety, brak natomiast zapinek czy napierśników. Wydaje alę, ża w grobach nie umieszczano w ogóle broni; przypadek ze sztyletem jest eweneaan-

t«i| > możliwość przesunięcia sztyletów i mieczy z kategorii znalezisk pojedynczych do sepulkralny oh Jest raczej nierealna w świetle wiedzy ogólnej o kontekście odkryć. Przykład bransolet taśmowatyoh-pseudo spiralny oh sugeruje* te organizatorzy pogrzebu decydowali się na ostateozne (z ich punktu widzenia) wyłączenie z obiegu ozdób pospolitych* rodzimej    pro

weniencji* znajdujących się w dodatku w schyłkowej fazie popularności (mody ?). Zaobserwowane zjawisko odnosi się do Pobrzeta Kaszubskiego* gdzie decyzji nie ograniczały tak silnie względy oszczędnościowe, ponlewat tu witanie produkowano na dużą skalę bransolety taśmowa te* a Ich dostępność ekonomiczna musiała być prawdopodobnie znaczna. Tutaj 1 w Innych rejonach unikano składania w grobach faktycznych „importów" zewnętrznych (wyjątek i rod kowowlelk opols lei - para bransolet z pieczątkowatyml końcami z brązu) bądź wewnętrznych. Jak też wyrobów własnych* których znaczna wartość wynikała z wysokich kosztów produkcji (wkład surowcowy* stopień komplikacji technologicznej)³

W kompozycji skarbów ewidentnie największą rolę odgrywały bransolety 1 to w następującej kolejności zstępnej t nerkowa te (równowaga obu odmian rodzlayoh) - z podwójnego drutu (supremacja rodzimej odmiany nadwiślańskiej) - taśmowa te* pseudosplralne - z pieczą tkowatyml końcami (równowaga odmian B 1 C). Na dalszym planie widzimy dopiero w podobnej pozycji zapinki (kolejność zstępująca: z ornamentem podkowiastym - z gładkimi tarczkami - z elementem ml Beczkowatym) oraz napierśniki (odpowiednio:    typu

środkowoponorsklego - pochyłe* wzdłużnie teberkowane-z płyt slerpowatyoh-typu nadodrzońskiego). Udział depozytów z bronią* ogólnie niski* w od-niesieniu do sztyletów Jest minimalny. W przypadku mieczy Jakieś znaczenie * skarbo twórcze" ma odmiana zwyczajna okazów z kolcem do rękojeści.

V poszukiwaniu bardziej konkretnej odpowiedzi na pytanie o intencje* Jakimi kierowali się depozytariusze zestawiający skarby* sporządź 11 lśm> diagram ko relatywny Ich składowy oh w stylu nordyjskim (tab. 2)'^. Diagram unaocznia treść asocjacji* ich częstotliwość 1 intensywność. Okazuje się* ta występujące kombinacje noszą generalnie charakter przypadkowy 1 nie systematyzują uwag dotąd sformułowanych. Żadnej wymowy nie mają dis nas takie na przykład obserwacje* że broń nie towarzyszy nigdy bransoletom importowanym (z pieczą tkowatyml końcami* nerkowatym odmiany środ-kowonlemleokiej) tudzież zapinkom (z wyjątkiem odmiany z gładkimi tarczkami)* albo że wymienionych bransolet importowanych nie spotyka alę nigdy łącznie z napierśnikami. Siłą faktów niemożliwa do utrzymania Jeat teza o gam i turowaniu przedmiotów* wyjąwszy dobieranie bransolet w pary* realizowane w niewielkim zresztą zakresie statystycznym. Przeciwko garnitur owaniu przemawia nadto wysoki odsetek (44,7)0 skarbów z pojedynczą re-

W szczupłość lub brak informacji o oalościowej zawartości zespołów grobowych czyni Jo nieprzydatnymi w ninioj szych dociekań lach.

³⁵⁰ Diagram uwzględnia 47 skarbów, w których wystąpił więcej niż Jsdsn typ (odmiano) ans litowanych przedni otów .