PAWLUCZUK ŻYWIOŁ I FORMA (77)

teraźniejszości aktu postrzegania — pisze J. Durań-deaux — znika przestrzeń i czas.”^{1 2}

„Kiedy postrzegam ten kwiat ----pisze dalej ten

sam autor — zespalani się z nim w jedno w pewnego rodzaju ontologicznej transmutaeji. To jest właśnie moment ekstazy w postrzeganiu. Wszelkie postrzeganie jest w pewnym sensie ekstazą, to znaczy wyjściem po2a dosłowność świata ezasowo-przestrzennego.”³Jeśli zgodzimy się z Durandeaux, że każde postrzeganie jest ekstazą, to musimy dodać, że nasilenie tej ekstazy jest różne, a w związku z tym różny jest stopień „bycia ogarniętym wiecznością”. Jeżeli to przeżycie aktualnej rzeczywistości jest dość, intensywne, może dojść do gruntownej przemiany psychicznej, określanej mianem „olśnienia”, „objawienia”, „powtórnych narodzin” itp, W najczystszej postaci doznania te występują w przeżyciach mistycznych. Doznania aktualne są tak intensywne, iż świadomość przemijania zostaje całkowicie wyparta z psychiki, przeżywający te stany ogarnięty jest doznaniem wieczności. Mistycy mówią o nieśmiertelności nie jako o przedmiocie wiary skierowanej w-przyszłość, ale jako o teraźniejszym doświadczeniu psychicznym. „Zdając sobie sprawę z tego natchnienia — Czytamy w jednym z tekstów mistycznych — poznając tak jasno własną duszę, nie mogę zrozumieć czasu. Jest wieczne teraz. Ja jestem w środku, jest koło mnie w blasku słońca, ja jestem w tym, jak latające motyle w przepełnionym światłem powietrzu. Nic nie może się zdarzyć, wszystko jest teraz. Teraz jest wieczno-' ścią, teraz.jest nieśmiertelnością.”⁴A oto fragment innego tekstu o podobnej treści: „Pomiędzy innymi rzeczami — nie doszedłem, do przekonania, lecz zobaczyłem — że wszechświat nie jest ułożony z materii, jeno przeciwnie jest żywą obecnością, uświadomiłem sobie własną nieśmiertelność. Nie było to przekonanie, że będę miał życie wieczne, lecz świadomość, że już je mam.”⁵

Podobnie Lammenais relacjonując swój stan uniesienia mistycznego piszę:

„I od tej chwili jak gdyby nie istniało już dla mnie ani «przedtem», ani «potem», ujrzałem w, jednej chwili i jednocześnie to, co ludzie w swoim języku kalekim i zawodnym zowią przeszłością, teraźniejszością i przyszłością,”⁶

Z podobnymi stanami spotykamy się w niektórych zaburzeniach psychicznych⁷, pod działaniem narkotyków, w stanach nagłych „olśnień” u niektórych artystów i filozofów. W zaburzeniach psychicznych czy też w zaburzeniach świadomości pod wpływem narkotyków dochodzi nieraz do zatraty poczucia własnej odrębności, doznania całkowitego roztopienia się w świecie otaczających nas rzeczy. W tym stanie świadomości jedyną realnością jest realność świata, poczucie linearności czasu zostaje zniszczone. Oto dla przykładu fragment z książki Aldousa Huxleya opisującego przeżycia po zażyciu meskaliny:

„Na przykład nogi krzesła ■— jak cudowna ich cy-lindryczność, jak niezwykła ich połyskliwa gładkość! Spędziłem tam kilka minut, a może trwało to kilka stuleci? — nie patrzyłem bynajmniej na te bambusowe nogi, lecz rzeczywiście byłem nimi — albo raczej byłem w nich; albo, jeszcze dokładniej (ponieważ

157

¹ J. Durandeaux: Wieczność w życiu codziennym, Warszawa 196B. s. 42.

Tamże.

^s Jefferls; The Story of my Heart, London 1912, s. 30. Cytują za

R. C. Zachner: My&ticlsm Sacred and Profane, London 1957, s. 47.

⁵ W. James: Doświadczenia religijne, Warszawa 1958, s. 362.

³ R. I^ammenais: Wybór pism, Warszawa 1970, s. 113.

A. Kępiński pisze o schizofrenikach:

„Choi-zy mają nieraz wrażenie, że czas stanął — nie ma Ula nich przyszłości anł przeszłości, wartki strumień czasu zamienił się w stojącą wodą. Nie odczuwają przepływu czasu, nie nudzą się ani nie śpieszą, nie potrafią określić, czy czas biegnie im szybko, czy się dłuży. Swoisty «bezstan», jak to określił jeden z chorych krakowskiej kliniki psychiatrycznej.” Schizofrenia, Warszawa 1874, s. 200,